Kompozytorzy

Józef Andrzej Stefani

1800–1876

W XIX-wiecznej Warszawie Józef Stefani – obok Stanisława Moniuszki – był jedną z najważniejszych postaci życia muzycznego. Jego ojciec Jan, autor niezwykle popularnej opery Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale, zapewne miał nieoceniony wkład w rozwój artystycznej ścieżki kariery swojego syna. Także starsze rodzeństwo Józefa było muzycznie uzdolnione oraz występowało w teatrze, przez co młodzieniec mógł się czuć w nim jak w domu. Jednak nie tylko sprzyjające warunki społeczne miały wpływ na rozwój kariery twórcy, o czym świadczy biografia Stefaniego.

Urodzony w 1800 roku Józef już w wieku 13 lat śpiewał w chórze warszawskiego Teatru Narodowego, rok starszy zasiadał w orkiestrze, w której kolejno grał na kotłach, kontrabasie, altówce i skrzypcach. Ogólne wykształcenie zdobył w warszawskim kolegium pijarów, a ponadto uczył się gry na skrzypcach i fortepianie oraz śpiewu. W 1821 roku stał się jednym z pierwszych uczniów Józefa Elsnera w Instytucie Muzyki i Deklamacji. W czasie nauki w tej szkole zaczął wydawać swoje utwory drukiem oraz zadebiutował jako kompozytor na deskach warszawskiej sceny teatralnej. Starannie odebrane wykształcenie pozwoliło mu na objęcie w 1827 roku stanowiska dyrygenta orkiestry Teatru Narodowego w przedstawieniach baletowych.

Stefani odegrał niebagatelną rolę w krzewieniu sztuki muzycznej wśród młodych. Przez całe swe życie kształcił młodzież na dwóch gruntach: profesjonalnym w ramach Instytutu Muzyki i Deklamacji czy Szkoły Śpiewu przy Teatrze Wielkim oraz amatorskim w Liceum Warszawskim, Gimnazjum Gubernialnym i Gimnazjum Realnym. Ponadto kierował chórami amatorskimi i przykościelnymi oraz pisał ćwiczenia i utwory dostosowane do różnego poziomu wykonawczego.

Pozostawiona przez Stefaniego spuścizna kompozytorska odzwierciedla jego szeroką aktywność muzyczną. Jak wspomniano był dyrygentem spektakli baletowych w Teatrze Narodowym, w związku z tym tworzył balety oraz wstawki do dzieł innych twórców. Można wymienić m.in. takie tytuły jak: Apollo i Midas, Esmeralda, Giselle, Korsarz, Robert i Bertrand, czyli dwaj złodzieje, Wesele w Ojcowie. Napisał również wiele oper, operetek i melodramatów (np. Lekcja botaniki, Dawne czasy, Piorun, Trwoga wieczorna). Stefani był znany także z licznej twórczości religijnej. Skomponował przynajmniej 19 mszy oraz wielokrotnie opracował muzycznie takie teksty jak Veni Creator, Te Deum laudamus, Salve Regina czy Stabat Mater. W sporej części twórczość kompozytora była skierowana do młodzieży, uczniów oraz ruchu amatorskiego. Stąd w wykazach jego dzieł znajdziemy m.in. takie pozycje jak: 8 dwuśpiewów dla poczynających naukę śpiewu, Początkową szkołę na fortepian czy Fraszki muzyczne napisane na fortepiano dla dzieci nie znających jeszcze klucza basowego. Rozliczna w spuściźnie Stefaniego jest twórczość salonowa. Szczególnie ceniony był za pisanie tańców na fortepian, wśród których znaczny udział mają mazury. Niemniej w swoim dorobku ma również inne utwory kameralne, np. pieśni czy kwartet smyczkowy.

W 1858 roku Stefani zakończył pracę jako dyrygent w Teatrze Narodowym i przeszedł na emeryturę. Jednak już w 1861 roku objął posadę inspektora w nowo powstałym, z inicjatywy Apolinarego Kątskiego, Instytucie Muzycznym. Na dowód uznania zasług Stefaniego na polu muzyki 3 lata później w Warszawie obchodzono 50-lecie jego działalności muzycznej. Z tej okazji wybito pamiątkowy medal wykonany przez Jana Salomona Minheimera, a lokalna prasa szeroko rozpisywała się nad zasługami kompozytora. Stefani, mimo przebywania na emeryturze, komponował niemal do śmierci. Jeszcze w 1872 roku wystawiono jego operę Trwoga wieczorna. Zmarł 19 kwietnia 1876 roku w Warszawie i został pochowany na tutejszym cmentarzu Powązkowskim.

Publikacje dostępne w sprzedaży