Kompozytorzy

Stanisław Niewiadomski

1859-1936

Stanisław Karol Niewiadomski, urodzony 4 XI 1857 w Soposzynie (k. Żółkwi, woj. lwowskie), zmarł 15 VIII 1936 we Lwowie, polski kompozytor, pedagog, publicysta i krytyk muzyczny, dyrygent chórów. Kształcił się u K. Mikulego i F. Słomkowskiego w konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie. 1880 zadebiutował jako kompozytor kantatą "Akt wiary" napisaną ku uczczeniu 50. rocznicy powstania listopadowego. Uznanie, z jakim spotkał się ten utwór, wpłynęło na decyzję obrania kariery muzycznej.
W latach 1882–1885 studiował w konserwatorium w Wiedniu pod kierukiem F. Krenna (kompozycja) i A. Sturma (fortepian). Ukończywszy studia z wyróżnieniem wrócił do Lwowa, gdzie podjął działalność na polu pedagogiki i krytyki muzycznej, kompozycji oraz organizacji życia muzycznego. Początkowo pracował jako korepetytor w teatrze hr. Skarbka, a od V 1886 do III 1887 wraz z C. Dobrzańską współkierował tą instytucją, pełniąc funkcję dyrektora artystycznego opery i operetki. 1886/87 uczył historii muzyki w szkole muzycznej L. Marka. 1887 objął stanowisko profesora konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie, w którym pozostał do 1918; wykładał teorię muzyki (1887–1898), ogólne zasady muzyki i harmonii (1898–1918), historię muzyki (1890–1918) i śpiew chóralny (1891–1918).

Miesiące letnie spędzał zwykle poza granicami kraju, wyjeżdżał m.in. kilkakrotnie do Lipska, gdzie w konserwatorium pogłębiał wiedzę z zakresu kontrapunktu u S. Jadassohna, bywał na przedstawieniach operowych w Monachium, Berlinie, Dreźnie, Wiedniu, Paryżu, Mediolanie, dwukrotnie na przedstawieniach wagnerowskich w Bayreuth. 1887 we Włoszech zapoznał się z metodą nauki śpiewu F. Lampertiego. 1885–1892 pełnił funkcję drugiego dyrygenta Tow. Śpiewaczego Lutnia-Macierz, a 1888–1892 nauczyciela śpiewu chóralnego w szkole śpiewu działającej przy tym towarzystwie.

1890–1900 był członkiem komisji sprawującej z ramienia Wydziału Krajowego nadzór artystyczny nad działalnością teatru hr. Skarbka, a 1899–1910 członkiem rządowego kolegium znawców z zakresu muzyki. Znajdował się w centrum wielu ważnych wydarzeń muzycznych o zasięgu lokalnym i ogólnokrajowym: 1892 organizował dział polski na międzynarodowej wystawie muzyczno-teatralnej w Wiedniu, 22–28 X 1910 — uroczystości lwowskie poświęcone obchodom 100. rocznicy urodzin F. Chopina i odbywający się w ich ramach I zjazd muzyków polskich (sekretarz generalny w komitecie obchodu rocznicowego), 1913 był przewodniczącym I zjazdu towarzystw muzycznych i śpiewaczych we Lwowie.

Rozwinął szeroką działalność popularyzatorską: wygłaszał referaty i wykłady o tematyce muzycznej (m.in. 1897 wykłady na Uniwersytecie Jana Kazimierza organizowane przez towarzystwo kursów akademickich dla kobiet). Pełnił funkcję jurora w konkursach kompozytorskich i pianistycznych. Od 1886 prowadził ożywioną działalność jako krytyk muzyczny, pisząc sprawozdania i recenzje do dzienników lwowskich („Gazeta Lwowska” i „Dziennik Polski”) oraz korespondencje do pism warszawskich, m.in. do EMTA. 1902–1914 zamieszczał recenzje i felietony muzyczne wyłącznie w „Słowie Polskim”, zyskując z czasem pozycję najbardziej wpływowego krytyka w środowisku lwowskim. Lata 1914–1918 spędził w Wiedniu, gdzie kierował filią konserwatorium lwowskiego, zorganizowaną dla licznych uchodźców, uczniów tej uczelni; kadrę pedagogiczną tej placówki stanowili przeważnie profesorowie lwowscy ewakuowani do Wiednia. Niewiadomski założył też polski chór mieszany przy kościele Zmartwychwstańców w Wiedniu. Powróciwszy do Lwowa objął w sezonie 1918/19 stanowisko kierownika opery w Teatrze Miejskim; 5–11 V zorganizował tam cykl Moniuszkowski ku uczczeniu 100. rocznicy urodzin kompozytora, prezentując "Halkę" (we własnej reżyserii), "Hrabinę", "Straszny dwór", "Verbum nobile", "Flisa". 1918–21 redagował „Gazetę Muzyczną”.

W 1919 przeniósł się na stałe do Warszawy powołany na stanowisko profesora w Państwowym Konserwatorium Muzycznym; uczył estetyki (do 1924), historii muzyki (do 1928) i instrumentoznawstwa (1924–1927). W latach 1927–1931 był dyrektorem Instytutu Muzycznego im. A. Grudzińskiego. 1924 założył w Warszawie Stowarzyszenie Pisarzy i Krytyków Muzycznych i był jego długoletnim prezesem. Działał w Warszawskim Towarzystwie Muzycznym, pełniąc funkcje pierwszego przewodniczącego powstałej 1925 sekcji współczesnych kompozytorów polskich, prezesa sekcji Chopinowskiej i wiceprezesa sekcji Moniuszkowskiej.

Był jednym z członków założycieli i członkiem zarządu powstałego 1934 w Warszawie Instytutu F. Chopina. W Warszawie kontynuował działalność publicystyczną; współpracował z „Rzeczypospolitą” (1924), „Warszawianką” (1924–27), „Dniem Polskim” (1928–31), „Kurierem Polskim” (1931–36). Ponadto zamieszczał artykuły w „Muzyce”, „Gazecie Porannej” (1932), „Lwowskich Wiadomościach Muzycznych i Literackich” (1925–31) i lwowskim „Wieku Nowym”, poznańskim „Przeglądzie Muzycznym” (1929), przemyskiej „Orkiestrze” (1930–36), katowickim „Śpiewaku”, wygłaszał regularnie 2 razy w miesiącu prelekcje i odczyty w radio (m.in. prowadził cieszący się dużą popularnością radiowy kurs historii muzyki), a także sporadycznie w filharmonii i operze. 5 XII 1927 obchodzono uroczyście jubileusz 40-lecia jego pracy artystycznej, pedagogicznej i publicystycznej w Warszawie, a 5 I 1928 — we Lwowie. W 1931 Niewiadomski został laureatem nagrody muzycznej miasta stołecznego Warszawy.

W ostatnich latach życia wycofał się z działalności pedagogicznej, pozostając nadal czynny jako krytyk muzyczny. Zmarł we Lwowie, został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim w Alei Zasłużonych.

Publikacje dostępne w sprzedaży