Kompozytorzy

Tadeusz Baird

1928-1981

Fragment eseju Izabelli Grzenkowicz

Muzyka Tadeusza Bairda jest zjawiskiem bardzo odrębnym we współczesnej muzyce polskiej. O tym jej charakterze zadecydowała nie tylko siła osobowości kompozytora i format jego talentu, lecz również mocne zakorzenienie tej twórczości w tradycji. Nazywano go "tradycjonalistą" i "romantykiem współczesności". Określenia te, niezależnie od stylistycznej ewolucji kompozytora, przylgnęły do niego na dłużej, odpowiadały bowiem w jakimś stopniu zasadniczym rysom jego estetycznej postawy.
Twórcze nawiązanie do tradycji przedstawia się w muzyce Bairda w sposób złożony. Nie był rewolucjonistą to prawda, ale nie był też konserwatystą. W środkach technicznych był nawet i nowatorem, natomiast w ideach potrzebował oparcia i fundamentów, poczucia więzi z tym co go poprzedziło.
Więzi te najsilniej wyrażają się w sferze estetyki, w powinowactwie muzyki Bairda z estetyką romantyzmu. Nie chodzi tu o epigonizm, nie ma mowy o zapożyczeniach, pisaniu w manierze czy stylizacji. We właściwym nurcie twórczości posługiwał się językiem umiarkowanie nowoczesnym, nie wykraczając poza wiek XX. Jego muzyka jest po prostu nasączona pierwiastkiem romantyzmu, przywołuje ducha i klimat tej epoki, wiążąc je nierozerwalnie ze współczesnością. Polega to na bardzo szlachetnym, sublimowanym przejęciu pewnych koncepcji estetycznych, zaadoptowaniu ich do własnej sztuki. Tę ideę realizuje kompozytor posługując się umiejętnie konkretnymi środkami muzycznymi, nadając im określony sens i funkcje. Dla przykładu można tu wymienić zachowanie prymatu melodyki, która, choć unowocześniona i odkształcona zgodnie z wymogami współczesnej techniki, pozostała w jego muzyce nadal najważniejszym nośnikiem wyrazu. Dalej nadawanie muzycznym przebiegom niespokojnego, rubatowego, quasi-improwizacyjnego charakteru. Następnie silne nasycenie muzyki emocją, zwłaszcza liryzmem, preferowanie typu wypowiedzi subiektywnej, pogłębionej psychologicznie.
Rozpatrując problematykę tradycji w twórczości Bairda nie sposób ominąć jego związku z Karolem Szymanowskim, którego sztukę niezwykle cenił i którego uważał za swego duchowego ojca. W istocie postaci obu artystów łączą pokrwieństwa wyrażające się w wyrafinowaniu dźwiękowym i wrażliwości kolorystycznej, w nasyceniu tkanki dźwiękowej emocjonalizmem, w niespokojnym klimacie muzyki, w pietyzmie dla spraw kompozytorskiego warsztatu.
Ożywczy strumień tradycji wpływał do muzyki Tadeusza Bairda różnymi kanałami. I tylko talent wielkiego formatu mógł, czerpiąc z tylu źródeł, stworzyć sztukę tak wybitną i autentyczną, tak bardzo indywidualną i zarazem w swym humanizmie uniwersalną.
Fragment eseju Izabelli Grzenkowicz
z książki T. Bairda i I Grzenkowicz -
Rozmowy, szkice, refleksje. PWM 1982

Kompozytorzy

Tadeusz Baird

1928-1981

Fragment eseju Izabelli Grzenkowicz