Kompozytorzy

Henryk Czyż

1923-2003

Dyrygent, kompozytor i pedagog. Urodzony 16 czerwca 1923 w Grudziądzu, zmarł 16 stycznia 2003 w Warszawie.
W latach 1946-48 studiował prawo i filozofię na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 1952 ukończył Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Poznaniu, gdzie studiował kompozycję w klasie Tadeusza Szeligowskiego i dyrygenturę u Waleriana Bierdiajewa. W latach 1952-53 dyrygował w Operze im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu, w latach 1953-57 był drugim dyrygentem Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, w latach 1957-60 - kierownikiem artystycznym i pierwszym dyrygentem Filharmonii Łódzkiej, w latach 1961-62 – dyrygentem Opery w Warszawie, w latach 1963-67 - kierownikiem artystycznym i pierwszym dyrygentem Filharmonii Krakowskiej. Od 1962 do 1966 prowadził klasę dyrygentury w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Do jego uczniów należeli m.in. A. Wit i A. Pałka. W latach 1971-74 pełnił funkcję Generalmusikdirektor w Düsseldorfie, od 1972 równocześnie kierownika artystycznego i pierwszego dyrygenta Filharmonii Łódzkiej. W latach 1980-95 prowadził klasę dyrygentury Akademii Muzycznej w Warszawie.
Henryk Czyż występował w niemal wszystkich krajach europejskich, w Ameryce Południowej i Stanach Zjednoczonych, dyrygował orkiestrami filharmonii: leningradzkiej, berlińskiej, sztokholmskiej, madryckiej, orkiestrami: BBC, Santa Cecilia. Nagrał wiele płyt dla takich firm fonograficznych, jak Polskie Nagrania, Philips, Harmonia Mundi, Miełodija, Electra, które zdobyły liczne międzynarodowe nagrody, m.in. Grand Prix du Disque i nagrodę Edisona za nagranie Pasji Krzysztofa Pendereckiego (Philips, 1967), Grand Prix Mondial za kwadrofoniczne nagranie Raj i Peri Roberta Schumanna (Electrola, 1974).
W jego rozległym repertuarze dużo miejsca zajmowały formy oratoryjne, muzyka klasycyzmu i współczesna. Na polskie sceny operowe i estrady koncertowe wprowadził wiele utworów Igora Strawińskiego, Artura Honeggera, Claude Debussy'ego. W latach 1966-69 blisko współpracował z Krzysztofem Pendereckim, dyrygując prawykonaniami Pasji, Dies irae, Diabłów z Loudun i prezentując jego dzieła w wielu krajach.
Opublikował wiele książek o tematyce muzycznej, m.in. Ucieczka spod klucza (Warszawa 1973), Porcelanowy amorek (Warszawa 1977), Jak z nut (Warszawa 1978), Serkal i inne tizery (Łódź 1978), Nie taki diabeł straszny - gawędy telewizyjne (Łódź 1979), Tizery (Warszawa 1982), Scrip-tease (Warszawa 1988), Pamiętam jak dziś (Warszawa 1993), Niewczesne żarty (Warszawa 1995).
Henryk Czyż został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1953), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1958), Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1975), Nagrodą Państwową I stopnia za całokształt działalności artystycznej (1978).