Kompozytorzy

Witold Lutosławski

1913-1994

Witold Lutosławski, czołowa postać muzyki polskiej drugiej połowy XX w., kompozytor, pianista i dyrygent urodził się w Warszawie 25 I 1913, zmarł tamże 7 II 1994 r.

W Konserwatorium Warszawskim ukończył studia pianistyczne w klasie Jerzego Lefelda (1936) oraz studia kompozytorskie pod kierunkiem Witolda Maliszewskiego (1937). Studiował również matematykę na Uniwersytecie Warszawskim (1931-33). Pierwszym znaczącym sukcesem kompozytorskim było prawykonanie Wariacji symfonicznych (1938), które zostało przychylnie przyjęte zarówno przez publiczność, jak i krytyków.
II wojna światowa była przerwą w dobrze zapowiadającej się karierze kompozytorskiej. Lutosławski brał udział w walce z Niemcami we wrześniu 1939 r.; podczas okupacji mieszkał w Warszawie i zarobkował jako pianista, grając w duecie z Andrzejem Panufnikiem w kawiarniach warszawskich. Spośród wielu transkrypcji dokonanych w tym czasie przez Lutosławskiego powstały w 1941 r. – cieszące się do dziś dużą popularnością – Wariacje na temat Paganiniego na dwa fortepiany.

Po wojnie nastąpiła wzmożona działalność kompozytorska i artystyczna. Została ukończona I Symfonia(1947); Małą suitą (1950) i Koncertem na orkiestrę(1954) debiutował w 1956 r. na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej "Warszawska Jesień". Wykonana na tymże festiwalu w 1958 r. Muzyka żałobna przyniosła kompozytorowi międzynarodową sławę, I miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu (1959) oraz liczne wykonania na całym świecie. Nagrodę UNESCO Lutosławski otrzymał także za Gry weneckie w 1962, Trzy poematy Henri Michaux w 1964, II Symfonię w 1968.

Lutosławski działał również jako dyrygent skupiając się wyłącznie (od 1963) na przygotowaniu i prowadzeniu własnych utworów. Koncertował z wieloma wybitnym solistami m.in. z Mścisławem Rostropowiczem, Sophie-Anne Mutter, Krystianem Zimermanem oraz z orkiestrami o światowej renomie. Był członkiem jury wielu konkursów kompozytorskich, uczestniczył w licznych międzynarodowych festiwalach. Równolegle prowadził także (od 1962) kursy kompozytorskie, wykłady i seminaria na temat muzyki i kompozycji w europejskich i amerykańskich uczelniach muzycznych, z czasem prezentując wyłącznie własną twórczość.

Brał czynny udział w pracach wielu instytucji pełniąc wiodące funkcje m.in.: Związku Kompozytorów Polskich, Międzynarodowej Rady Muzycznej przy UNESCO, Rady Programowej Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. W 1989 r. wszedł w skład Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ "Solidarność", a w 1990 r. w skład Polskiej Rady Kultury.

Działalność kompozytorska i artystyczna Lutosławskiego spotykała się z wielkim uznaniem, czego dowodem były liczne nagrody i odznaczenia polskie i zagraniczne. Otrzymał najbardziej prestiżowe nagrody m.in.: Związku Kompozytorów Polskich (1959, 1973), Nagrodę Państwową I stopnia (1955, 1964, 1978), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1962), Nagrodę Artystyczną Komitetu Kultury Niezależnej NSZZ "Solidarność " (1983); im. S. Kusewickiego (1964, 1976, 1986), im. A. Jurzykowskiego (1966), im. G. von Herdera (1967), im. M. Ravela (1971), im. J. Sibeliusa (1973), im. E. von Siemensa (1983), im. Ch. Grawemeyera (1985), królowej Zofii Hiszpańskiej (1985), Kyoto Prize (1993). Jako pierwszy kompozytor muzyki klasycznej otrzymał w Sztokholmie uznawaną za muzycznego Nobla The Polar Music Prize (1993). W 1994 r. otrzymał najwyższe polskie odznaczenie Order Orła Białego.

Jako jeden z najwyższych autorytetów współczesnej muzyki obrany został członkiem honorowym wielu akademii sztuki m.in.: Królewskiej Szwedzkiej Akademii Muzycznej, Freie Akademie der Künste w Hamburgu, The American Academy of Arts and Letters w Nowym Jorku, Royal Academy of Music w Londynie. Otrzymał honorowe członkostwo Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej, Związku Kompozytorów Polskich, Brytyjskiego Związku Kompozytorów Zawodowych. Był nagrodzony doktoratem honoris causa przez kilkanaście uczelni m.in.: The Cleveland Institute of Music (1971), Uniwersytet Warszawski (1973), Uniwersytet im. M. Kopernika w Toruniu (1980), Uniwersytet Jagielloński (1984), University of Cambridge (1987), New England Conservatory of Music w Bostonie (1990), Université des Sciences Humaines w Strasburgu (1990), McGill University w Montrealu (1993). Powstały festiwale poświęcone wyłącznie jego twórczości, od 1990 r. odbywa się Międzynarodowy Konkurs Kompozytorski im. Witolda Lutosławskiego organizowany przez Filharmonię Narodową w Warszawie.

Witold Lutosławski stworzył swój własny indywidualny styl zbudowany na doskonałym warsztacie kompozytorskim, cechujący się nowoczesnym językiem dźwiękowym, innowacjami dotyczącymi harmonii, melodii i relacji czasowych, mistrzostwem formy, oryginalnością koncepcji dzieła, perfekcyjnością szczegółów, przenikaniem się tradycji i nowoczesności oraz idealnym współgraniem intelektu i emocji. Decydujące znaczenie miało wprowadzenie tzw. "aleatoryzmu kontrolowanego", którego celem było maksymalne zindywidualizowane zaangażowanie wykonawców w grze zbiorowej. W jego twórczości, obok utworów o dużym ładunku dramatycznym znajdują się też utwory o wyrazie pogodnym, pełnym nadziei i optymizmu. Na uwagę zasługuje również twórczość kompozytorska poświęcona dzieciom oraz szereg rozpraw z teorii muzyki.