Kompozytorzy

Maciej Radziwiłł

1750-1800

Maciej Radziwiłł, książę, ur. ok. 1750 Szydłowiec, zm. 1800 Nieśwież, od 1788 kasztelan litewski, polski kompozytor i librecista. Znane są 2 libretta Radziwiłła napisane w Nieświeżu, w okresie rozkwitu teatru dworskiego po 1780 na skutek sprowadzenia przez księcia Karola Radziwiłła (zw. Panie Kochanku) aktorów i muzyków (J.D. Holland, V. Nicollini), założenia szkoły muzyczno-baletowej, której uczniowie rekrutowali się z miejscowej ludności, oraz zespołu baletowego (kierowanego przez Pettinatiego i Łojkę). Radziwiłł napisał libretto (rękopis zachowany w Bibl. Narodowej) do opery "Agatka, czyli Przyjazd pana", wystawionej 1784 podczas wizyty króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (muzyka J.D. Hollanda lub A. Danesiego), oraz do własnej 3-aktowej opery "Wójt osady albiańskiej", reprezentującej nurt komedii muzycznej o tematyce chłopskiej, wystawionej w 1786 w letniej rezydencji Radziwiłłów w Albie k. Nieświeża.
Libretto do "Agatki" (jedynej zachowanej w całości opery skomponowanej dla scen magnackich) ma charakter sielankowy: na tle wątku miłosnego poruszane są sprawy społeczne (relacja dobry pan – poddani). Tekst wyróżnia się wśród innych librett z tego okresu, gdyż jest w całości wierszowany, zarówno w partiach śpiewanych (przewaga 8-zgłoskowca), jak i mówionych (przewaga 13-zgłoskowca). Autor sprawnie posługuje się środkami dramaturgicznymi (m.in. lapidarność dialogów), wprowadzając wielowątkową akcję z elementami komicznymi (rubaszny humor Walentego) oraz zróżnicowany język (postacie z ludu mazurzą, np. sentymentalno-sielankowa piosenka Agatki "Biedne ptasęta, biedne pisklęta"). Po przeniesieniu się do Wilna (1788) Radziwiłł komponował utwory orkiestrowe, kameralne i fortepianowe, w tym 3-częściowe "Divertimento D-dur" o rozbudowanej obsadzie instrumentalnej (fg., rogi), 3-częściową "Serenadę B-dur" w stylu wczesnoklasycznym, polonezy orkiestrowe, m.in. "La chasse" (z kl. i rogami myśliwskimi) o charakterze programowo-ilustracyjnym (gonitwa, szczekanie psów, strzały).