Kompozytorzy

Mateusz Zwierzchowski

ca 1713-1768

Mateusz Zwierzchowski, urodzony ok. 1713 w Wielkopolsce, zmarł 14 IV 1768 w Gnieźnie, polski kompozytor, organista i dyrygent. Pochodził z rodziny szlacheckiej; źródła nie podają informacji na temat jego matki, wychowywał i uczył go ojciec Andrzej, skrzypek i organista katedry gnieźnieńskiej, przyjęty 1723 do kapeli katedry wraz z Mateuszem. Tu Zwierzchowski kontynuował naukę w szkole katedralnej i należał do schola cantorum. Po śmierci ojca (1735) kapituła przejęła opiekę nad Zwierzchowskim i wyznaczyła dwóch protektorów-kuratorów. W tymże roku Zwierzchowski został organistą kościoła metropolitalnego w Gnieźnie, co świadczy o nabytych już wysokich kwalifikacjach; 1738 powierzono mu dodatkowo stałą pieczę nad szpinetem. Drobne naprawy tego instrumentu wykonywał samodzielnie. 1739 zawarł związek małżeński z gnieźnieńską szlachcianką Marianną Węgorzewską, z którą miał 2 synów: Eulogiusza Józefa (*1743, później prawnik) i Jakuba Eliasza (1745–86, później proboszcz kościoła św. Wawrzyńca w Gnieźnie). Od 1750 do końca życia Zwierzchowski był kapelmistrzem kapeli katedralnej. 1757 kapituła zleciła mu udzielanie lekcji muzyki, jednak Zwierzchowski prowadzenie pracy pedagogicznej przekazał innemu muzykowi, a sam skupił się na komponowaniu i sprawach organizacyjnych kapeli. Na jego wniosek zakupione zostały dla zespołu 4 trąbki, 4 rogi, 3 oboje i flet poprzeczny; wielokrotnie sprowadzał wybitnych fachowców do ulepszania i naprawy organów. W ciągu 33 lat działalności pozyskał dla kapeli ok. 250 kompozycji różnych autorów, wśród nich część wyszła spod jego pióra (pierwsza wzmianka o zakupie utworów Zwierzchowskiego przez kapitułę pochodzi z 1740); w 1760 pożar katedry pochłonął niemal cały zbiór. Po śmierci Zwierzchowskiego kapituła katedralna, wysoko oceniając jego zasługi, wyprawiła mu uroczysty pogrzeb - pochowany został 16 IV 1768 w krypcie kaplicy Sławieńskich w katedrze. Dwa lata po śmierci Zwierzchowskiego, z powodu niekorzystnej sytuacji materialnej kapituły kapela została rozwiązana. Jej reaktywacja nastąpiła 1780, ale wtedy zapanowała moda na innych kompozytorów, m.in. W. Dankowskiego, J. Wańskiego, także J.K. Vaňhala, K. Stamica, I. Pleyela. W 1786 Jakub Zwierzchowski przekazał kapeli autografy mszy, nieszporów i symfonii autorstwa Zwierzchowskiego, które były w jego posiadaniu, ale i one uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej.

Dorota Leszczyńska-Zając

Publikacje dostępne w sprzedaży