2017-11-03

Już tylko kilka dni dzieli nas od premiery opery do Krzysztofa Knittla „Sąd ostateczny”. 8 listopada zapraszamy do Opery Bałtyckiej! Chór, orkiestrę i balet Opery Bałtyckiej w Gdańsku poprowadzi Szymon Morus. W rolach solowych wystąpią Robert Gierlach, Piotr Lempa, Jan Jakub Monowid, Anna Mikołajczyk oraz Magdalena Chmielecka.

Jeszcze przed premierą zdradzamy kilka informacji o dziele:

Dopóki istnieć będzie wyobrażenie Dnia Ostatecznego, dzień ten odwlecze się w nieskończoność – mówi w I akcie do malarza, Hansa Memlinga, Tommaso Portiniari, zamawiając u niego tryptyk „Sąd ostateczny”. Opera Krzysztofa Knittla, wbrew przywodzącemu na myśl apokaliptyczne wizje tytułowi, nie przedstawia jednak końca świata, lecz burzliwe losy związanego z Gdańskiem malowidła. Akt I prezentuje legendarne powstanie dzieła – nawrócenie jego autora i tajemnicze zamówienie, w którym maczały palce siły nieczyste. Akt II to natomiast tułaczka malowidła po całej Europie na przestrzeni kilku wieków, przez Brugię, Gdańsk, Paryż, Moskwę, aż do powrotu do… pracowni Memlinga.

W operze użyta została ogromna obsada wokalno-instrumentalna, w tym chór mieszany i dziecięcy, a obok instrumentów orkiestrowych także keyboard, gitara elektryczna oraz warstwa elektroniczna. Uwagę zwraca rozbudowana sekcja perkusyjna, w której znalazło się niemal całe znane perkusyjne instrumentarium oraz dodatkowe elementy, np. gałęzie, papier. Perkusja nabiera szczególnego znaczenia w kluczowej dla całego dramatu scenie zamówienia obrazu. Zagęszcza się wówczas faktura, pojawiają się powtarzane schematy rytmiczne i element improwizacji, podkreślając niepokój i napięcie towarzyszące przemowie Portinariego – wcielenia czystego zła.

W długim korowodzie bohaterów tej historii występuje zaledwie jedna postać kobieca – uwieczniona na odwrocie bocznego skrzydła ołtarza Katarzyna Tanagli, żona donatora, Angela Taniego. W warstwie wokalnej dominują zatem męskie głosy, choć o dużym zróżnicowaniu barw – od basu do kontratenoru. Wyjątek stanowi śpiewający mezzosopranem Archanioł Michał, któremu niezwykłości dodaje motyw przewodni tej postaci – powtarzana w smyczkach figura melodyczna. Wszystkie partie oparte zostały na melorecytacji w niewielkim ambitusie. Kompozytor zastosował też sceny całkowicie mówione – tak, jakby możliwości śpiewu chciał pozbawić największych zbrodniarzy XX wieku – w 13. scenie SS-manów wywożących malowidło do Turyngii, a w kolejnej Stalina i jego urzędników. W partii natchnionego, proroczego chóru powraca natomiast kilkukrotnie melodia, przypominająca śpiewy żydowskie.

Cały dramat stanowi galerię oddalonych w czasie i przestrzeni obrazów, co podkreśla zmieniająca się w każdej odsłonie oprawa muzyczna, w której po fragmentach pełnych niespokojnych glissand, klasterów, dźwięków ilustracyjnych i konkretnych, następują momenty bardziej statyczne lub repetytywne. Bogactwo barw i muzycznych środków wyrazu wykorzystanych w „Sądzie Ostatecznym” dorównuje wyrazistością malarskiemu pierwowzorowi.

Szczegółowe informacje i bilety – Opera Bałtycka w Gdańsku.