Aktualności
Roman Statkowski w katalogu PWM – w 100. rocznicę śmierci
2025-11-12
12 listopada 2025 roku przypada setna rocznica śmierci Romana Statkowskiego – polskiego kompozytora nurtu późnoromantycznego i pedagoga, ucznia m.in. Władysława Żeleńskiego, Nikołaja Sołowiowa i Antona Rubinsteina, a (wedle niektórych źródeł) także Nikołaja Rimskiego-Korsakowa. Ciekawy wybór twórczości fortepianowej tego kompozytora, nową instrumentację jego opery Philaenis oraz album z jazzowymi impresjami inspirowanymi operą Maria można znaleźć w katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.
Działalność Statkowskiego (1859-1925) przypada na schyłek romantyzmu oraz czas narodzin nowych postaw estetycznych zapowiadających modernizm; jego droga twórcza to interesujący przykład przemian zachodzących na przełomie epok. Obcowanie z muzyką późnoromantyczną w młodzieńczych latach kompozytora zaowocowało przejęciem przezeń tej estetyki; świadczy o tym m.in. harmonika oparta na rozszerzonym systemie dur-moll, dobór typowych gatunków dla tego czasu (np. mazurek, pieśń), czy też komponowanie utworów o charakterze narodowym i programowym. Uznanie dla Statkowskiego ze względu na wysoki poziom jego rzemiosła kompozytorskiego kilkakrotnie wyrażał zaprzyjaźniony z nim Karol Szymanowski.
W kręgu pianistyki Statkowskiego
Utwory fortepianowe Statkowskiego, niekiedy trudne technicznie, świadczą o dogłębnym rozumieniu problemów pianistycznych. Statkowski był urodzonym lirykiem; jego instrumentalne miniatury często utrzymane są w konwencji narodowych tańców polskich lub muzyki salonowej; cechuje je przejrzysta forma, „wykwintność” melodyki, pomysłowość w zakresie faktury, a także kolorystyka nawiązująca do Chopina, Rachmaninowa, czy nawet impresjonizmu. Interesujący wybór utworów fortepianowych kompozytora w opracowaniu Barbary Karaśkiewicz znajdziemy w fioletowej serii Strumento z katalogu PWM.
Trois mazurkas op. 2 powstały w czasie nauki Statkowskiego u Władysława Żeleńskiego, pod którego okiem studiował harmonię, kompozycję i kontrapunkt. To interesujący przykład stylistyki późnoromantycznej, w której odnaleźć można zarówno fascynację muzyką narodową, jak i wyraźne inspiracje twórczością Chopina, przy jednoczesnym wprowadzeniu nowego, autorskiego spojrzenia na gatunek. Pełne wyrazu kompozycje ukazują rozwój artystyczny młodego Statkowskiego, który już na tym etapie swojej twórczości przejawiał wyrafinowane podejście do formy i harmonii. Jest to swoisty pomost pomiędzy mazurkami Fryderyka Chopina a tymi komponowanymi w duchu XX-wiecznym przez Karola Szymanowskiego czy Romana Maciejewskiego.
Utrzymane w stylu brillant Deux valses op. 5 ukazują dwa odmienne podejścia do tanecznego prototypu i eksponują różne jego cechy. Pierwszy w zbiorze Valse flottante to typowy przykład kompozycji o charakterze wirtuozowskim. Z kolei w Valse caprice następuje odejście od charakterystycznych cech tanecznych na rzecz częstego eksponowania drugiej miary taktu. Tytułowy kapryśny charakter uzyskany zostaje dzięki rytmice (rytm punktowany, synkopy, akcenty) oraz częstym zmianom agogicznym.
Immortelles op. 19 cechuje poetyka instrumentalnej miniatury lirycznej. Każda z ośmiu miniatur to odrębna całość wnosząca do zbioru niepowtarzalny charakter i wyraz, osiągnięty dzięki zróżnicowaniu rozwiązań fakturalnych, ukazujących bogatą skalę możliwości dynamicznych i ekspresyjnych fortepianu. Tytuł zbioru można odczytać w kategoriach wyrażenia tego, co dla Statkowskiego w muzyce najważniejsze, tego co osobiste, ponadczasowe i wartościowe.
W przygotowaniu są także m.in.: Trois piecettes polonaises op. 9, Trois morceaux op. 12 oraz Idylles op. 18.
Od lewej: Karol Szymanowski, Henryk Opieński, Grzegorz Fitelberg, Józef Rosenzweig, Felicjan Szopski, Mieczysław Surzyński, Henryk Melcer-Szczawiński, Bolesław Domaniewski, Roman Statkowski oraz Adolf Gużewski. Fotografia wykonana w Warszawie w 1908 roku. Źródło: Polska Biblioteka Muzyczna.
Nowa orkiestracja…
Spod ręki Statkowskiego wyszły także dwie opery: Philaenis oraz Maria. Choć niektórzy badacze zarzucają im dramaturgiczną słabość libretta, oba dzieła spotkały się z bardzo życzliwym przyjęciem krytyków – między innymi ze względu na inwencję melodyczną kompozytora i wysoki poziom instrumentacji. Przenikające oba dzieła charakterystyczne motywy przewodnie oraz sposób kształtowania partii wokalnych przywodzą na myśl wagnerowski dramat muzyczny, natomiast dynamizowanie narracji zbliża je do symfonii Czajowskiego. Obie opery uzyskały I nagrody: Philaenis na międzynarodowym konkursie w Londynie (1903), zaś Maria na konkursie ogłoszonym przez Filharmonię Warszawską (1904).
Philaenis, mimo zdobycia lauru, nie miała szczęścia: w wyniku konkursu miała doczekać się prapremiery w londyńskim Covent Garden, jednak z powodu zatargów z organizatorami szansa ta bezpowrotnie przepadła, na długie lata pozostawiając kompozytorowi posmak gorzkiego zawodu. Premiera odbyła się rok później, 14 września 1904 r. w Teatrze Wielkim w Warszawie – z polskim librettem w przekładzie kompozytora. Później partytura zaginęła, podobnie zresztą jak większość polskiego tłumaczenia oryginalnego niemieckiego tekstu. Zachowały się natomiast dwie wersje wyciągu fortepianowego. Już w obecnym stuleciu nowej orkiestracji, która weszła do katalogu PWM, podjął się Krzysztof Słowiński – koncertowe prawykonanie nowej wersji pod kierunkiem Słowińskiego odbyło się 28 lipca 2024 roku w Filharmonii Krakowskiej, w ramach Festiwalu Muzyki Polskiej.
… i jazzowe reinterpretacje
Pianista i kompozytor Kuba Stankiewicz od lat bada wpływ polskiej przedwojennej muzyki filmowej na rozwój światowego jazzu. Owocami tych poszukiwań były udane albumy z muzyką Victora Younga, Bronisława Kapera oraz Henryka Warsa w autorskim opracowaniu pianisty. Wreszcie dotarł do źródeł – Young i Wars przyznawali się do przemożnego wpływu Romana Statkowskiego. Stankiewicz wziął na warsztat najsłynniejsze dzieło Statkowskiego – operę Maria (1906) i z jej motywów wysnuł romantyczną, ale i współczesną jazzową opowieść. Do współpracy Stankiewicz zaprosił Daniela Rotema (saksofon tenorowy i sopranowy), Darka Oleszkiewicza (kontrabas) i Tinę Raymond (perkusja). Album INSPIRED BY ROMAN STATKOWSKI ukazał się w pomarańczowej serii REVISIONS marki fonograficznej ANAKLASIS działającej pod auspicjami Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.
Statkowski był także uznanym pedagogiem, przychylnym kompozytorskim eksperymentom podopiecznych. Do jego uczniów należeli: Piotr Perkowski, Helena Dorabialska, Mateusz Gliński, Alfred Gradstein, Michał Kondracki, Szymon Laks, Jerzy Lefeld, Jan Adam Maklakiewicz, Stanisław Nawrocki, Ilza Sternicka-Niekrasz, Bolesław Szabelski, Apolinary Szeluto, Kazimierz Wiłkomirski, Bolesław Woytowicz.
Sylwetkę i twórczość Romana Statkowskiego przybliża opracowane przez Barbarę Chmarę-Żaczkiewicz hasło biograficzne w Encyklopedii Muzycznej PWM; można je znaleźć w zasobach Polskiej Biblioteki Muzycznej.
Najczęściej czytane:
Liryka wokalna Zygmunta Mycielskiego - kompozytora, pisarza i intelektualisty, napisana do wierszy między innymi Cypriana Kamila Norwida, Jarosława Iwaszkiewicza, Czesława Miłosza i Zbigniewa Herberta po raz pierwszy w komplecie, na dwóch płytach. Pieśni wykonują: Joanna Freszel, Bartłomiej Kominek, Tomasz Konieczny i Lech Napierała. Od dziś album dostępny jest w serwisach streamingowych i w najlepszych sklepach muzycznych.
Cykl, w którym zaglądamy do pracowni kompozytorów związanych z naszym Wydawcnictwem i sprawdzamy, co trzymają na swoich biurkach, zamyka jedna z najważniejszych postaci polskiej muzyki — Elżbieta Sikora. Kompozytorka tworzy muzykę elektroakustyczną, symfoniczną, kameralną, instrumentalną, wokalno-instrumentalną, filmową, teatralną, baletową, a także operową. Jej utwory były wykonywane na wielu prestiżowych festiwalach w Polsce i za granicą.
Polskie Wydawnictwo Muzyczne przedstawiło swoją działalność podczas konferencji Instytutu Polskiego w Rzymie pt. „Musica e Memoria: 1945-2025. Tra reminiscenze e nuove prospettive/Muzyka i pamięć 1945-2025. Reminiscencje i nowe perspektywy”.
Dziś, 2 grudnia, rozpoczyna się osiemnasta odsłona jednego z najbardziej prestiżowych europejskich konkursów dyrygenckich: Donatella Flick – London Symphony Orchestra Conducting Competition. W bogatym przekroju repertuarowym jako utwór obowiązkowy znalazł się także Koncert na orkiestrę smyczkową Grażyny Bacewicz.
3 miasta, blisko 40 wydarzeń, koncertów, spotkań i warsztatów edukacyjnych, ponad 800 wykonawców, dzieła 38 kompozytorów związanych z PWM, 1 statuetka „Koryfeusz Muzyki Polskiej” oraz tysiące melomanów w salach koncertowych, miejskiej sonosferze i na radiowej antenie. Polskie Wydawnictwo Muzyczne uczciło 80-lecie swojej działalności wyjątkowym cyklem „Muzyczne spotkania”. Całoroczne obchody jubileuszu Oficyny zwieńczył uroczysty koncert w Filharmonii Krakowskiej z udziałem Laureatki IV Nagrody XIX Konkursu Chopinowskiego Tianyao Lyu.
Refleksje i mistyka nad różnymi obszarami życia to wątki towarzyszące utworom, których prawykonania odbędą się w grudniu. Nowych dzieł kompozytorów współpracujących z Polskim Wydawnictwem Muzycznym będzie można posłuchać w Katowicach oraz Bydgoszczy.
Już 7 grudnia w Studiu S1 w Warszawie specjalnym koncertem swoje osiemdziesiąte urodziny będzie obchodził „Ruch Muzyczny” – najstarsze czasopismo o muzyce klasycznej w Polsce. W programie znajdą się m.in. kompozycje dawnych, legendarnych redaktorów naczelnych – Stefana Kisielewskiego i Zygmunta Mycielskiego
Dziedzictwo muzyczne w nowym formacie — prezentacja portalu Polska Biblioteka Muzyczna podczas XVI Ogólnopolskiej Konferencji Bibliotekarzy Muzycznych pod hasłem "Muzykalia w zmieniającym się otoczeniu bibliotecznym – integracja, współpraca, harmonia".
Z okazji jubileuszu 80-lecia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, zasłużeni pracownicy Oficyny oraz związani z nią autorzy i przedstawiciele polskiego środowiska muzycznego zostali uhonorowani odznaczeniami państwowymi. Samo wydawnictwo otrzymało też Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.
I Koncert fortepianowy e-moll op. 11 w rzeczywistości powstał kilka miesięcy po II Koncercie f-moll op. 21; „zamieniona” opusowa numeracja wynika z dat wydań obu utworów. Dziś pochylimy się nad późniejszym z tych dwóch z dzieł, dojrzalszym i kreślonym pewniejszą ręką. W kolejnej odsłonie cyklu „Historia pewnego utworu” przyjrzymy się koncertowym programom, sztambuchowym wyznaniom i pożegnaniu z Ojczyzną.
