2022-10-13

13 października podczas Ogólnopolskiej Konferencji Muzykologicznej ZKP została zaprezentowana nowa odsłona serii Biblioteka Res Facta Nova, która nawiązuje do serii wydawniczej ukazującej się
w latach 1969–1988 pod nazwą „Biblioteka Res Facta”. Patronat nad książkami objęło pismo „Res Facta” redagowane przez Michała Bristigera i Mieczysława Tomaszewskiego. Periodyk ten po okresowym wygaśnięciu odrodził się w roku 1994 pod nazwą „Res Facta Nova”, a od 2016 roku jego wydawcą ponownie jest Polskie Wydawnictwo Muzyczne.

BIBLIOTEKA RES FACTA NOVA to seria interdyscyplinarna, służąca wzbogaceniu polskiej humanistyki o refleksję dotyczącą muzyki. Wydawanym w jej ramach książkom – pracom polskim oraz przekładom wybitnych dzieł zagranicznych – przyświeca idea syntezy różnych dziedzin sztuki i nauki. Przypomina ona o dwóch prawdach: że muzyki nie można oderwać od kształtującej ją kultury, i że nie sposób wyobrazić sobie żywotnej kultury, która mogłaby się obyć bez muzyki i namysłu nad nią.

Pierwszy z premierowych tomów BRFN to: Człowiek, miłość i muzyka Constantina Florosa w tłumaczeniu  Marcina Trzęsioka.

W książce Floros przywraca zmarginalizowane w XX wieku humanistyczne aspekty muzyki. Wychodząc od pytania o znaczenie muzyki w ogóle, rozprawia się z przestarzałymi wyobrażeniami, takimi jak pojęcie „muzyki absolutnej”. Opierając się na nowych badaniach interdyscyplinarnych oraz na licznych, często nieznanych, dokumentach, wykazuje, że muzycznych arcydzieł, od Monteverdiego do Berga, można słuchać jako dźwiękowego języka miłości: że muzyka Mozarta zawiera cały repertuar figur wyrażających czułość, że w dziełach Schumanna znaleźć można ukryte przesłania dla Clary Wieck, że w dramatach muzycznych Wagnera człowiek, miłość i muzyka tworzą nierozdzielną jedność, że opera „Salome” Straussa jest wyrazem psychopatologii miłości. Ponadto temat „muzyki humanistycznej” poruszony zostaje w kontekście innych twórców, m.in. Holsta, Messiaena, Stockhausena.

Człowiek, miłość i muzyka to książka wcześniej nie tłumaczona na język polski. Jest to pozycja, która może wzbudzić zainteresowanie zarówno specjalistów, jak i amatorów. Jak pisze tłumacz, Marcin Trzęsiok:

Oby ta książka trafiła do wszystkich, którzy słyszą w muzyce coś więcej, niż tylko enigmatyczną architekturę form dźwiękowych. Jako że sam taki rodzaj humanistycznej teorii muzyki staram się na własną miarę uprawiać, Constantin Floros jest od lat jednym z moich mistrzów. Cieszę się, że mogę teraz symbolicznie spłacić swój dług wobec niego.

O Autorze:

Constantin Floros (ur. 1930) studiował muzykologię, historię sztuki, filozofię i psychologię na Uniwersytecie Wiedeńskim oraz kompozycję i dyrygenturę w wiedeńskiej Hochschule für Musik. Stopień doktora uzyskał w 1955 roku, habilitował się w 1961 roku. Doktor honoris causa wielu uczelni. Opublikował ponad trzydzieści książek, między innymi monografie Johannesa Brahmsa, Antona Brucknera, Piotra Czajkowskiego, Gustava Mahlera, Albana Berga oraz „Eroiki” Ludwiga van Beethovena. Prowadzi badania interdyscyplinarnie i apeluje o otwarcie się muzykologii na inne dyscypliny.



Drugi tom to tekst autorstwa Lydii Goehr: Dzieła muzyczne w muzeum wyobraźni. Esej z filozofii muzyki. Tłumaczenia książki podjął się Zbigniew Białas.

Książka Lydii Goehr to w ostatnich dziesięcioleciach jedna z najczęściej cytowanych prac z zakresu filozofii muzyki. Autorka wykazuje w niej ograniczenia metody analitycznej, które przekracza, wprowadzając perspektywę historyczną. Centralnym zagadnieniem publikacji jest pojęcie „dzieła” muzycznego, które okazuje się historycznie uwarunkowanym fenomenem skrystalizowanym około 1800 roku. Wtedy też narodziły się funkcjonujące do dziś normy i zwyczaje charakteryzujące praktyki społeczne związane z muzyką klasyczną. Zagadnienie to ukazane zostaje w szerokim kontekście dziejowym, sięgającym wstecz do czasów starożytnych oraz wprzód – do nurtów eksperymentalnych XX wieku. Epoka, w której pojęcie „dzieła” zyskało funkcję normatywną, jawi się w tym świetle jako względnie krótka i przemijająca już faza w procesie przemian kultury. Autorka porusza na tym tle m.in. problem autentyczności wykonawstwa na dawnych instrumentach, dokonując krytyki ideału „wierności dziełu” („Werktreue”).

O Autorce:

Lydia Goehr (ur. 1960) – profesor filozofii na Uniwersytecie Columbia. W swoich badaniach naukowych zajmuje się nie tylko XIX-i XX-wieczną filozofią, ale i filozofią muzyki, filozofią historii, estetyką, teorią krytyczną. Poza „Dziełami muzycznymi w muzeum wyobraźni” opublikowała książki: „Quest for Voice: On Music, Politics, and the Limits of Philosophy” (1998), „Elective Affinities: Musical Essays on the History of Aesthetic Theory” (2008), „Red Sea – Red Square – Red Thread: A Philosophical Detective Story” (2021) i wiele artykułów. Współredaguje książki naukowe i serię „Columbia Themes in Philosophy, Social Criticism, and the Arts”.

Premierowe książki z serii BRFN można znaleźć w księgarni PWM oraz dobrych księgarniach muzycznych.