„Podróż przez dźwięki” to opowieść biograficzna prezentująca twórczość i życie Stanisława Moniuszki w nieco inny sposób. Dla autorki historii głównymi punktami interpretacyjnymi stały się przystanki kompozytora w czasie jego podróży – zarówno tej życiowej, jak i podróży poprzez dźwięki. Miejsca, w których się zatrzymywał stanowiły dla niego inspirację do tworzenia nowych dzieł. Odwołując się do liczących stron listów, notatników kompozytora, rycin czy afiszy, autorka snuje ciekawe opowieści i z wirtuozerską sprawnością splata wątki artystycznej twórczości Moniuszki z jego życiem osobistym.

Podróż przez dźwięki to książka ukazująca życie i twórczość Stanisława Moniuszki w świetle nowo przestudiowanych źródeł prasowych i epistolograficznych. Stanowi „przymiarkę” do przyszłej dużej monografii kompozytora, której napisanie będzie możliwe po wykonaniu innej dużej pracy – przygotowaniu krytycznej edycji listów do Moniuszki i przez niego pisanych. Pracę tę podjęliśmy na zaproszenie PWM, w ramach przygotowywanego przez Wydawnictwo nowego zbiorowego wydania dzieł Moniuszki, wspólnie z wybitnym filologiem prof. Radosławem Okulicz-Kozarynem z Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Już na obecnym, wstępnym etapie badań nad moniuszkowską spuścizną epistolograficzną (potrwają one kilka lat, gdyż oprócz rzetelnego opracowania samych tekstów od strony filologicznej, trzeba stworzyć odpowiednio obszerne merytoryczne komentarze do treści listów) można było podać szereg nowych informacji, sprostować wiele błędów pokutujących w dotychczasowych opracowaniach, nade wszystko zaś przepracować konwencjonalny portret Moniuszki, jaki przekazali dotychczasowi biografowie. Nowo wprowadzone lub znacząco przeinterpretowane w książce wątki dotyczą m.in. oceny wileńskiego okresu działalności Moniuszki i jego wkładu w tworzenie literacko-muzycznej „szkoły litewskiej”, udziału mecenasów i przyjaciół kompozytora (w tym licznego grona kobiet) w kreowaniu jego publicznego wizerunku, recepcji muzyki Moniuszki w kraju i za granicą, wreszcie – światopoglądu kompozytora. Bohater mojej mini-monografii jest z pewnością mniej jednoznaczny niż ten ze starszych prac, gdyż jego postać charakteryzują w równej mierze cnoty i słabości, „jedynie słuszne” decyzje i dramatyczne wahania. W ten sam sposób starałam się ukazać otoczenie Moniuszki, udzielając miejsca kilku ważnym dyskusjom estetycznym i politycznym, które podzieliły uczestników polskiej kultury lat 50. I 60. XIX wieku na zwalczające się obozy, nie ułatwiając nikomu podejmowania decyzji w sprawach sztuki. Dyskretnym wątkiem przewodnim rozważań uczyniłam towarzyszącą Moniuszce od początku kariery myśl: „kompozytor narodowy: co to właściwie znaczy?”

Magdalena Dziadek