Aktualności
Instrument Miesiąca: klarnetowe rekomendacje Romana Widaszka
2023-06-06
Miękkie, ciepłe brzmienie, które umożliwia stapianie się z barwą innych instrumentów – nic dziwnego, że klarnet jest jednym z najpopularniejszych instrumentów dętych. Szlachetność jego brzmienia oraz możliwości, jakie daje wykonawcom, przenosi się więc na pokaźny zasób literatury na ten instrument. W ramach czerwcowej odsłony akcji Instrument Miesiąca znakomity polski klarnecista Roman Widaszek poleca subiektywny wybór tytułów klarnetowych znajdujących się w katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. Zapraszamy do lektury!
„Cudze chwalicie, swego nie znacie”, a przecież najpiękniejsza jest muzyka polska – a jeśli mówimy o polskiej muzyce klarnetowej, to te słowa nabierają dodatkowej siły!
Rekomendując poniższe kompozycje z klarnetem w roli głównej kierowałem się ich walorami artystycznymi i pedagogicznymi. Kilka z nich bowiem bardzo dobrze sprawdza się zarówno jako materiał dydaktyczny, jak i koncertowy. Poniższe dzieła są mi również szczególnie bliskie, gdyż wielokrotnie je wykonywałem, nagrałem, a dwa z nich zostały napisane za moja namową, w następstwie czego miałem wielką przyjemność ich prawykonania.
Marcel Chyrzyński – Trzy preludia na klarnet i fortepian
Jeśli bardzo dobry kompozytor jest zarazem klarnecistą, to ma szansę napisać utwór na ten instrument, który zdobędzie uznanie zarówno wśród wykonawców, jak i słuchaczy. W dorobku Marcela Chyrzyńskiego, bo o nim mowa, znajduje się wiele takich dzieł. Trzy preludia na klarnet i fortepian powstały w 1990 roku i są dedykowane Pawłowi Szczyrbie, pedagogowi klarnetu. To młodzieńcza kompozycja z czasów nauki w Państwowym Liceum Muzycznym im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, za którą kompozytor otrzymał I nagrodę na II Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim w Bielsku Białej (1990). Jako ciekawostkę dodam, że ta edycja została zdominowana przez młodych kompozytorów-klarnecistów. Drugą nagrodę otrzymał bowiem Paweł Mykietyn (za trio Choć doleciał Dedal), a trzecią – piszący te słowa Roman Widaszek (za Miniaturę kapryśną na klarnet solo), który został przy klarnecie, a przygoda z komponowaniem stanowiła jedynie epizod – dający opus pierwsze i ostatnie :)
Trzy preludia na klarnet i fortepian Marcela Chyrzyńskiego to zwarta 4-minutowa kompozycja ukazująca dojrzały i charakterystyczny już jak na 19-letniego kompozytora język muzyczny. Utwór doskonale nadaje się na każdy recital klarnetowy, zarówno dla uczniów ostatnich klas szkoły średniej, jak i studentów oraz koncertujących solistów.
Ignacy Feliks Dobrzyński – Duo na klarnet i fortepian
Początek XIX wieku to czas, kiedy powstały pierwsze polskie kompozycje na klarnet – solowe i kameralne. Pierwszy polski Koncert klarnetowy autorstwa K. Kurpińskiego datuje się na 1823 rok, natomiast prawdopodobnie pierwszym rodzimym utworem z towarzyszeniem fortepianu jest Duo na klarnet i fortepian op. 47 Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego z ok. 1845 roku.
Dobrzyński był niemalże rówieśnikiem Chopina. Podobnie jak on, studiował kompozycję w warszawskiej Szkole Głównej Muzyki u Józefa Elsnera, który uważał go za najzdolniejszego studenta po genialnym Chopinie. Duo na klarnet i fortepian op. 47 powstało, kiedy kompozytor był już uznanym twórcą. W tym trzyczęściowym utworze od pierwszych taktów słychać charakterystyczny styl brillante, zarówno w partii klarnetu, jak i fortepianu – tu zrazu nasuwa się porównanie z powstałym w 1816 roku Grand Duo Concertant Carla Marii von Webera. Zapewne twórcy obu dzieł mieli wiedzę na temat ulepszenia klarnetu dokonanego przez Iwana Müllera w 1812 roku, które umożliwiało wykonanie skomplikowanych figuracji obecnych w kompozycjach.
Jako wielokrotny wykonawca Duo Dobrzyńskiego, utworu raczej zapomnianego przez polskich solistów i pedagogów, mogę z całą odpowiedzialnością stwierdzić, iż dzieło to, o ogromnych wartościach artystycznych i dydaktycznych, warte jest zainteresowania i szerszej prezentacji.
Kompozycję nagrałem wraz z pianistką Joanną Domańską.
Józef Świder – Improwizacja na klarnet i fortepian
Józef Świder, związany ze Śląskiem kompozytor i pedagog, kojarzony jest głównie ze swoją twórczością chóralną. W jego dorobku nie brakuje jednak utworów na instrumenty dęte. Choć w kontekście tej grupy instrumentów kompozytor jest kojarzony głównie ze swoimi Miniaturami lirycznymi na kwintet dęty (1975), jest on również twórcą m.in. Kaprysu na klarnet i fortepian (1964) i rekomendowanej przeze mnie Improwizacji na klarnet i fortepian (1993). Kompozycja ta powstała na zamówienie prof. Henryka Kierskiego, wieloletniego pedagoga klasy klarnetu Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Zwarta forma, swobodnie ukształtowana (jak na improwizację przystało), zróżnicowana narracja połączona z przejrzystą fakturą – to cechy charakterystyczne tego rzadko wykonywanego utworu. Mnie pozostaje jedynie zachęcić pedagogów, uczniów, studentów, a także koncertujących klarnecistów do zapoznania się z kompozycją, której walory artystyczne i pedagogiczne są znaczące.
Improwizację na klarnet i fortepian Józefa Świdra miałem przyjemność nagrać wraz z Eugeniuszem Knapikiem na płytę monograficzną kompozytora.
Roman Widaszek, fot. archiwum kompozytora
Kolejne dwie rekomendowane kompozycje z klarnetem w roli głównej są mi szczególnie bliskie. Wieloletnia znajomość z wybitnymi dzisiaj kompozytorami, a niegdyś kolegami szkolnymi – Marcelem Chyrzyńskim i Mikołajem Piotrem Góreckim – zaowocowała powstaniem kilku znakomitych kompozycji. Kiedy po okresie edukacji w Państwowym Liceum Muzycznym im. Karola Szymanowskiego w Katowicach nasze drogi się rozeszły, nikt nie przypuszczał, że będziemy spotykać się na koncertach z prawykonaniami ich utworów. Jak się okazuje, los potrafi zgotować artystom wiele niespodzianek! Po latach obaj wybitni kompozytorzy znacząco wzbogacili literaturę klarnetową (zachęcam gorąco do zgłębienia tematu), jednak w tym miejscu pozwolę sobie zarekomendować ich dwa dzieła.
Chyrzyński Marcel – Ukiyo-e No. 4 na klarnet, waltornię, fortepian i orkiestrę smyczkową
Jest to kompozycja napisana dla Tria Śląskiego w składzie Roman Widaszek (klarnet), Tadeusz Tomaszewski (róg) oraz Joanna Domańska (fortepian), której prawykonanie odbyło się z towarzyszeniem Śląskiej Orkiestry Kameralnej pod batutą Roberta Kabary w ramach „Dni Muzyki Karola Szymanowskiego” w Zakopanem, 29 lipca 2018 roku.
Górecki Mikołaj Piotr – Koncert na klarnet i orkiestrę op. 49
Podobnie jak wspomniana kompozycja Chyrzyńskiego, Koncert na klarnet i orkiestrę op.49 Mikołaja Piotra Góreckiego również powstał w ramach programu „Zamówienia Kompozytorskie”. Prawykonanie odbyło się podczas „Dni Muzyki Henryka Mikołaja Góreckiego”, 16 listopada 2018 roku, w Filharmonii Śląskiej w Katowicach. Towarzyszyła mi tamtejsza orkiestra symfoniczna pod batutą Jacka Rogali.
Rekomendowane w tym miejscu kompozycje klarnetowe to jedynie mój subiektywny wybór artysty-pedagoga. Zachęcam jednak wszystkich zainteresowanych do zgłębienia oferty Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, gdzie można znaleźć wiele ciekawych pozycji pedagogicznych, ale i nietuzinkowych kompozycji mogących znacząco wzbogacić repertuar każdego klarnecisty.
Pozostałe rekomendowane pozycje:
Fryderyk Chopin – Słynne transkrypcje na klarnet i fortepian
Najczęściej czytane:
Problemy z librettem, kolejne niezrealizowane premiery, konflikt z Londynem i wreszcie zaginięcie partytury – Philaenis, pierwsza opera Romana Statkowskiego, zdawała się nie mieć szczęścia… W kolejnej odsłonie cyklu „Historia pewnego utworu” przyjrzymy się zrządzeniom losu, Pyrrusowym zwycięstwom i długiej drodze na Parnas.
12 listopada 2025 roku przypada setna rocznica śmierci Romana Statkowskiego – polskiego kompozytora nurtu późnoromantycznego i pedagoga, ucznia m.in. Władysława Żeleńskiego, Nikołaja Sołowiowa i Antona Rubinsteina, a (wedle niektórych źródeł) także Nikołaja Rimskiego-Korsakowa. Ciekawy wybór twórczości fortepianowej tego kompozytora, nową instrumentację jego opery Philaenis oraz album z jazzowymi impresjami inspirowanymi operą Maria można znaleźć w katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.
Marcel Chyrzyński tworzy muzykę akustyczną, elektroakustyczną i elektroniczną. Jest również twórcą muzyki do spektakli teatralnych – jego zainteresowania skierowane są głównie na teatr współczesny. W listopadzie jest naszym Kompozytorem Miesiąca i uchyla drzwi do swojej pracowni, w której odnajdziemy m.in. partytury najnowszych utworów, niezwykłe kolekcje japońskich drzeworytów, czy imponujący zestaw… fajek.
Dorian Gray – operowa odsłona jedynej powieści Oscara Wilde’a na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu. Niewinność i niczym nieskażone piękno w pułapce kultu młodości w operze skomponowanej przez Elżbietę Sikorę i w inscenizacji Davida Pountneya. Za pulpitem dyrygenckim maestro Jacek Kaspszyk.
Za Wydarzenie roku uznano Muzyczne Spotkania z okazji 80-lecia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego w Narodowym Forum Muzyki – za dwudniowe święto polskiej muzyki we Wrocławiu, które zgromadziło liczną publiczność i ponad pięciuset wykonawców podczas 34 koncertów, warsztatów i spotkań.
7 dni, 7 koncertów w Studiu im. Romany Bobrowskiej Radia Kraków, w tym 6 w formule recitali fortepianowych. 7 nowych programów zbudowanych wokół twórczości wybitnych kompozytorek i kompozytorów XX oraz XXI wieku. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, wytwórnia ANAKLASIS i Radio Kraków zapraszają na drugą odsłonę cyklu koncertów ANAKLASIS NA FALI 2.0, która odbędzie się 24–30 listopada 2025 r.
Polska muzyka najnowsza zabrzmi w przedostatnim miesiącu 2025 roku w Warszawie, Krakowie, Łodzi i Katowicach. Usłyszymy kompozycje Marcela Chyrzyńskiego, Wojciecha Widłaka, Pawła Malinowskiego, Aleksandra Lasonia, Krzysztofa Wołka, Hanny Kulenty, Pawła Hendricha oraz Zbigniewa Bargielskiego. Szczególna prapremiera szykuje się także w Poznaniu, gdzie zobaczymy i usłyszymy najnowszą operę Elżbiety Sikory. Tych premier nie można przegapić!
Kolejna edycja Dnia Edukacji Muzycznej dobiegła końca – był to czas pełen zdobywania wiedzy, wymiany doświadczeń, inspiracji i miłych spotkań. W wydarzeniu organizowanym przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne wzięło udział ponad 150 osób. Dziękujemy, że byliście z nami w Poznaniu!
Polskie Wydawnictwo Muzyczne i Filharmonia im. Karola Szymanowskiego w Krakowie mają zaszczyt zaprosić na jubileuszowy koncert, który zwieńczy całoroczne obchody 80-lecia istnienia Oficyny. Ostatnie w tym roku „Muzyczne spotkanie” nie tylko ukaże różnorodność katalogu PWM; dostarczy też niezapomnianych wrażeń i emocji związanych ze wspólnym świętowaniem polskiej muzyki – w najlepszym wydaniu oraz wykonaniu.
15 października podczas gali w De Vere Grand Connaught Rooms w Londynie odbyło się wręczenie prestiżowych nagród Gramophone Classical Music Awards. W kategorii Early Music statuetkę otrzymała płyta ‘The Krasiński Codex’ („Kodeks Krasińskich”) zespołów Ensemble Dragma i Ensemble Peregrina pod kierownictwem Agnieszki Budzińskiej-Bennett. Trzypłytowy album jest jednym z owoców projektu „Kras 52”, zrealizowanego przez Instytut Adama Mickiewicza we współpracy z Polskim Wydawnictwem Muzycznym.
