Aktualności
Instrument miesiąca: gitarowe rekomendacje Wojciecha Gurgula
2024-10-14
Gitara klasyczna to jeden z najpopularniejszych (o ile nie najpopularniejszy) instrument wybierany na pierwszym poziomie kształcenia w polskich szkołach muzycznych. Po jej odmiany – gitarę akustyczną i elektryczną – chętnie i często sięgają także muzycy-amatorzy.
Wojciech Gurgul, gitarzysta, badacz, pedagog, a w latach 2014–2017 redaktor naczelny kwartalnika miłośników gitary klasycznej „Sześć Strun Świata” przygotował wybór utworów z katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, po które – jego zdaniem – warto sięgnąć, grając na gitarze.
Józef Świder, Scherzo na flet i gitarę
W ostatnich latach gitarowy katalog Polskiego Wydawnictwa Muzycznego stopniowo poszerza się o interesujące pozycje solowe i kameralne. Wśród nich znaleźć można prawdziwą kameralną perełkę – uroczą miniaturę fletowo-gitarową Józefa Świdra, skomponowane w 2007 roku Scherzo. Jest to ostatni gitarowy utwór tego śląskiego twórcy, będącego także autorem pierwszej powojennej polskiej kompozycji – Tańca fantastycznego na gitarę solo z 1967 roku. Zgodnie z tytułem znaleźć można w Scherzo i trochę żartu, i trochę groteski, lecz nie zabrakło w nim także nuty o lirycznym odcieniu. Choć pierwszoplanową rolę odgrywa w utworze flet, gitarzysta nie będzie miał okazji się nudzić – pochody równoległych akordów czy bogactwo możliwości artykulacyjnych dostarczą instrumentaliście interesujących wyzwań wykonawczych. Darzę ten utwór szczególnym sentymentem, ponieważ jeszcze jako przewodniczący studenckiego Koła Naukowego Gitarzystów w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego miałem okazję doprowadzić do jego prawykonania, które miało miejsce 29 stycznia 2014 roku w wykonaniu duetu Katarzyna Sadok (flet) i Rafał Baranowicz (gitara).
Janina Garścia, Obrazki muzyczne dla najmłodszych
Rok szkolny już w pełni, a właśnie wydawnictwem dydaktycznym jest najnowsza publikacja gitarowa Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. Połączenie klasyki polskiej literatury pedagogicznej na fortepian – w postaci miniatur Janiny Garści – oraz wieloletniego doświadczenia pedagogicznego Justyny Dawidowicz – małopolskiej gitarzystki, związanej ze szkołą muzyczną w podkrakowskich Świątnikach Górnych – zaowocowały gitarowym opracowaniem Obrazków muzycznych dla najmłodszych op. 21. Jako że gitara to jeden z najpopularniejszych (o ile nie najpopularniejszy) instrument wybierany na pierwszym poziomie kształcenia w polskich szkołach muzycznych, jestem przekonany, że zbiór ten zainteresuje zarówno pedagogów, jak i rodziców, których pociechy rozpoczynają przygodę z instrumentem.
Roman Ryterband, Sonatina na gitarę
Gdy uczeń szkoły muzycznej I stopnia zamieni się już w młodego muzyka, może sięgnąć po przywróconą niedawno gitarowej literaturze solową Sonatinę Romana Ryterbanda. Trzyczęściowe dzieło tego działającego większość artystycznego życia w Ameryce Północnej twórcy powstało jeszcze w 1978 roku, jednak do 2019 roku pozostawało niewydane i praktycznie niewykonywane. Odkrył je na nowo Tomasz Fechner, polski gitarzysta, działający od dekady w Kalifornii. Kolorowe Allegro deciso, Larghetto przywołujące klimat „dawno zapomnianych sag” oraz radosne, energiczne Vivo składają się na tę piękną, neoklasyczną kompozycję w rzadkiej w polskiej literaturze na gitarę formie i stylistyce. Niech doświadczeni muzycy nie poczują się początkiem tego opisu wykluczeni – ta piękna muzyka znaleźć się może w repertuarze każdego koncertującego gitarzysty.
Marek Pasieczny, Barbara Kaszuba, Homenaje a Manuel de Falla. Fantazja na gitarę solo
Dzięki przeprowadzonej przez PWM w 2004 roku drugiej edycji Konkursu Kompozytorskiego im. Tadeusza Ochlewskiego literatura na gitarę wzbogaciła się o dwa wirtuozowskie utwory solowe. Pierwsze miejsce otrzymało wówczas Homenaje a Manuel de Falla Marka Pasiecznego – najpopularniejszego obecnie w świecie polskiego kompozytora-gitarzysty. Dzieło pełne emocji, chwytające za serce, a przy tym doskonale wyzyskujące możliwości tego pięknego instrumentu – nic, tylko grać! Wyróżnienie otrzymała wówczas Fantazja Barbary Kaszuby, koncertowy utwór o bogatej fakturze i artykulacji. Obie kompozycje znaleźć można w publikacji pokonkursowej, po którą sięgnęli już gitarzyści z całego świata, o czym świadczyć może międzynarodowe grono wykonawców Homenaje a Manuel de Falla, którą odnaleźć można, chociażby na YouTubie.
Mikołaj Piotr Górecki, Arioso e furioso op. 39. Koncert na gitarę, orkiestrę smyczkową i perkusję
Połączenie gitary z barwnym zestawem instrumentów perkusyjnych i orkiestry smyczkowej odnaleźć można w koncertowym dyptyku Arioso e furioso op. 39 Mikołaja Piotra Góreckiego. Powstała w latach 2013–2014 kompozycja zamówiona została przez najważniejszy polski festiwal gitarowy – tyską Śląską Jesień Gitarową, jako kolejne już dzieło z serii koncertów gitarowych powstałych dla festiwalu. Tęskna, przejmująca melodia Arioso, z zapadającym na długie miesiące w pamięć motywem granym przez dzwony rurowe i dzwonki orkiestrowe, ustępuje w Furioso miejsca czystej, toccatowej energii. Utwór o niemal filmowym charakterze ma szansę stać się godnym zamiennikiem nieśmiertelnego w polskich filharmoniach Concierto de Aranjuez Joaquína Rodriga.
Aleksander Nowak, Sonata w trzech nastrojach na skrzypce i gitarę
Na koniec niniejszego przeglądu ponownie muzyka kameralna, tym razem autorstwa kompozytora, który w swoim muzycznym życiorysie pochwalić się może wykształceniem w zakresie gry na gitarze. Aleksander Nowak ma w swoim dorobku wiele utworów gitarowych, w tym wyjątkowo barwną, jednoczęściową Sonatę w trzech nastrojach na skrzypce i gitarę. Powstały dla Agaty Szymczewskiej i Łukasza Kuropaczewskiego utwór to blisko 20 minut wirtuozerii ujętej w prawdziwe bogactwo kolorystyczne. Gitara realizuje tu tzw. rozszerzone techniki wykonawcze, jak zaczerpnięte z gitary elektrycznej tapping czy hammering – nie są one jednak celem samym w sobie, a oddają pełen wachlarz emocji i tytułowych nastrojów – od delikatności i skupienia, przez irytację, po niemal ekstatyczność gitarowych riffów w finale utworu. Kompozytor opatrzył utwór krótkim zdaniem: „Nastrój choć ulotny, to przemożny” idealnie podsumowującym także brzmienie gitary – mimo że jej dźwięk jest nietrwały, szybko zanika, to jak żaden instrument potrafi kreować intensywne w swym odbiorze, bogate kolorystycznie emocje.
Wojciech Gurgul, fot. Ilona Liberadzka-Ratusińska
***
Arioso e furioso op. 39. Koncert na gitarę, orkiestrę smyczkową i perkusję Mikołaja Piotra Góreckiego, w wykonaniu Łukasza Kuropaczewskiego i AUKSO Orkiestry Kameralnej Miasta Tychy pod batutą Marka Mosia, będzie można usłyszeć na żywo już 23 października podczas XIX Śląskiej Jesieni Gitarowej.
***
Rekomendowane publikacje pochodzą z katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. Możecie je znaleźć w naszym e-sklepie, w księgarni stacjonarnej w Krakowie i dobrych księgarniach muzycznych. W formie elektronicznej szukajcie na www.nkoda.com.
Najczęściej czytane:
Z okazji jubileuszu 80-lecia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, zasłużeni pracownicy Oficyny oraz związani z nią autorzy i przedstawiciele polskiego środowiska muzycznego zostali uhonorowani odznaczeniami państwowymi. Samo wydawnictwo otrzymało też Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.
I Koncert fortepianowy e-moll op. 11 w rzeczywistości powstał kilka miesięcy po II Koncercie f-moll op. 21; „zamieniona” opusowa numeracja wynika z dat wydań obu utworów. Dziś pochylimy się nad późniejszym z tych dwóch z dzieł, dojrzalszym i kreślonym pewniejszą ręką. W kolejnej odsłonie cyklu „Historia pewnego utworu” przyjrzymy się koncertowym programom, sztambuchowym wyznaniom i pożegnaniu z Ojczyzną.
Choć o życiu i twórczości Fryderyka Chopina napisano już niemal wszystko, jego dwie podróże do Brytanii wciąż pozostają mało znanym epizodem biografii. Książka Petera Willisa „Chopin w Brytanii” rzuca nowe światło na ten fragment życia kompozytora, wypełniając lukę w dotychczasowych badaniach. Teraz nakładem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego ukazuje się po raz pierwszy w polskim tłumaczeniu.
Problemy z librettem, kolejne niezrealizowane premiery, konflikt z Londynem i wreszcie zaginięcie partytury – Philaenis, pierwsza opera Romana Statkowskiego, zdawała się nie mieć szczęścia… W kolejnej odsłonie cyklu „Historia pewnego utworu” przyjrzymy się zrządzeniom losu, Pyrrusowym zwycięstwom i długiej drodze na Parnas.
12 listopada 2025 roku przypada setna rocznica śmierci Romana Statkowskiego – polskiego kompozytora nurtu późnoromantycznego i pedagoga, ucznia m.in. Władysława Żeleńskiego, Nikołaja Sołowiowa i Antona Rubinsteina, a (wedle niektórych źródeł) także Nikołaja Rimskiego-Korsakowa. Ciekawy wybór twórczości fortepianowej tego kompozytora, nową instrumentację jego opery Philaenis oraz album z jazzowymi impresjami inspirowanymi operą Maria można znaleźć w katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.
Marcel Chyrzyński tworzy muzykę akustyczną, elektroakustyczną i elektroniczną. Jest również twórcą muzyki do spektakli teatralnych – jego zainteresowania skierowane są głównie na teatr współczesny. W listopadzie jest naszym Kompozytorem Miesiąca i uchyla drzwi do swojej pracowni, w której odnajdziemy m.in. partytury najnowszych utworów, niezwykłe kolekcje japońskich drzeworytów, czy imponujący zestaw… fajek.
Dorian Gray – operowa odsłona jedynej powieści Oscara Wilde’a na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu. Niewinność i niczym nieskażone piękno w pułapce kultu młodości w operze skomponowanej przez Elżbietę Sikorę i w inscenizacji Davida Pountneya. Za pulpitem dyrygenckim maestro Jacek Kaspszyk.
Za Wydarzenie roku uznano Muzyczne Spotkania z okazji 80-lecia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego w Narodowym Forum Muzyki – za dwudniowe święto polskiej muzyki we Wrocławiu, które zgromadziło liczną publiczność i ponad pięciuset wykonawców podczas 34 koncertów, warsztatów i spotkań.
7 dni, 7 koncertów w Studiu im. Romany Bobrowskiej Radia Kraków, w tym 6 w formule recitali fortepianowych. 7 nowych programów zbudowanych wokół twórczości wybitnych kompozytorek i kompozytorów XX oraz XXI wieku. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, wytwórnia ANAKLASIS i Radio Kraków zapraszają na drugą odsłonę cyklu koncertów ANAKLASIS NA FALI 2.0, która odbędzie się 24–30 listopada 2025 r.
Polska muzyka najnowsza zabrzmi w przedostatnim miesiącu 2025 roku w Warszawie, Krakowie, Łodzi i Katowicach. Usłyszymy kompozycje Marcela Chyrzyńskiego, Wojciecha Widłaka, Pawła Malinowskiego, Aleksandra Lasonia, Krzysztofa Wołka, Hanny Kulenty, Pawła Hendricha oraz Zbigniewa Bargielskiego. Szczególna prapremiera szykuje się także w Poznaniu, gdzie zobaczymy i usłyszymy najnowszą operę Elżbiety Sikory. Tych premier nie można przegapić!
