Aktualności
Polscy Kompozytorzy Dzieciom: Grażyna Bacewicz
2025-02-11
Polscy Kompozytorzy Dzieciom to cykl artykułów z okazji 80 lat Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, w których przedstawiane są sylwetki związanych z Oficyną kompozytorów, tworzących wartościowe i ponadczasowe treści edukacyjne dla najmłodszych.
Od początku istnienia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, serie pedagogiczne były bardzo poważnie traktowane, a do współpracy przy tworzeniu dziecięcych publikacji nutowych zapraszano cenionych twórców. Specjalna komisja czuwała nad doborem najlepszych treści, co ma pozytywny skutek do dnia dzisiejszego, gdyż wiele z wydanych przez PWM tytułów pedagogicznych stanowi trzon edukacji muzycznej w Polsce.
Drugą kompozytorką, której sylwetkę chcemy przybliżyć, jest wszechstronna artystka: skrzypaczka, kompozytorka, pisarka – Grażyna Bacewicz (5.02.1909-17.01.1969).
Dorastała w domu, w którym muzyka miała szczególne znaczenie. Pasję do muzyki zaszczepił u niej ojciec – Vincas Bacevičius, pod którego okiem, podobnie jak jej rodzeństwo, uczyła się gry na fortepianie i skrzypcach. Wspólnie z rodziną tworzyli domowe zespoły kameralne. Następnie edukację muzyczną kontynuowała w Konserwatorium Muzycznym H. Kijeńskiej-Dobkiewiczowej w Łodzi, a później w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie w klasie skrzypiec, fortepianu i teorii muzyki, gdzie uzyskała dwa dyplomy – z zakresu gry na skrzypcach oraz kompozycji. Dzięki wsparciu Ignacego Jana Padarewskiego otrzymała stypendium, które pozwoliło jej studiować kompozycję w Paryżu u Nadii Boulanger. Pobierała tam również prywatne lekcje gry na skrzypcach u Henri Toureta i u węgierskiego skrzypka Carla Flescha. Wkrótce zaczęła odnosić sukcesy jako kompozytorka oraz skrzypaczka.
Skrzypaczka i solistka
Pierwszy znaczący sukces odniosła w 1935 roku, otrzymując pierwsze wyróżnienie na I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. H. Wieniawskiego w Warszawie. Występowała w Polsce i za granicą; przed II wojną światową odbyła liczne podróże artystyczne do Francji, Hiszpanii i krajów bałtyckich, często koncertowała ze swoim bratem Kiejstutem. W latach 1936-38 współpracowała z warszawską Orkiestrą Polskiego Radia, gdzie grała partię pierwszych skrzypiec.
W czasach okupacji niemieckiej występowała na jawnych i tajnych „Koncertach twórczości wojennej” organizowanych przez m.in. Edmunda Rudnickiego czy Tadeusza Ochlewskiego. Po zakończeniu II wojny światowej koncertowała w Belgii, Czechosłowacji, ZSRR, Rumunii oraz na Węgrzech. Wykonywała publicznie nie tylko swoje utwory skrzypcowe, ale i niekiedy fortepianowe.
Kompozytorka i pedagog
W 1945 roku rozpoczęła pracę w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Łodzi, gdzie prowadziła klasę skrzypiec oraz wykładała przedmioty teoretyczne. W latach 50. XX w. porzuciła karierę estradową i poświęciła się głównie komponowaniu. Od 1966 roku aż do śmierci pracowała w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, gdzie prowadziła klasę kompozycji. Była również jurorem na wielu konkursach skrzypcowych i kompozytorskich, m.in. w Liège, Paryżu, Moskwie, Neapolu, Budapeszcie, Poznaniu i Warszawie. W latach 1955-57 i 1960-69 pełniła również funkcję wiceprezesa Związku Kompozytorów Polskich.
Skomponowała ponad 150 utworów, a jako kompozytorka-skrzypaczka znaczną część swojej pracy twórczej poświęciła instrumentom smyczkowym. Była autorką m.in. siedmiu koncertów skrzypcowych, dwóch koncertów wiolonczelowych, koncertu altówkowego, dwóch sinfoniett, siedmiu kwartetów smyczkowych, pięciu sonat na skrzypce i fortepian oraz dwóch sonat na skrzypce solo. Ponadto komponowała utwory orkiestrowe, kameralne, fortepianowe, wokalno-instrumentalne, chóralne, balety oraz muzykę teatralną.
Nagrody i odznaczenia
Twórczość kompozytorska Grażyny Bacewicz zdobyła uznanie nie tylko w Polsce, ale i na rynkach zagranicznych. Za swoją działalność artystyczną zdobyła wiele znaczących nagród: m.in. w 1933 roku otrzymała I nagrodę na konkursie kompozytorskim Towarzystwa Aide aux femmes de professions libres w Paryżu za Kwintet na instrumenty dęte. Podczas konkursu kompozytorskiego Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej w 1936 roku zdobyła dwie nagrody – jej Trio na obój, skrzypce i wiolonczelę zostało nagrodzone II nagrodą, a Sinfonietta na orkiestrę smyczkową wyróżnieniem. W 1950 roku przyznano jej nagrodę Państwową III stopnia za Koncert na orkiestrę smyczkową. Na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu w 1960 roku uzyskała III lokatę za utwór Muzyka na smyczki, trąbki i perkusję, a w 1965 roku za VII Koncert skrzypcowy otrzymała nagrodę Rządu Belgijskiego oraz złoty medal podczas Międzynarodowego Konkursu Kompozytorskiego w Brukseli. Ponadto, za całokształt twórczości, w 1949 roku przyznano jej Nagrodę Muzyczną Miasta Warszawy, a w 1960 roku – Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczości kompozytorskiej.
Twórczość literacka
Odrębnym nurtem twórczości Bacewicz były prace literackie. Pozostawiła kilka powieści i nowel w rękopisie, tj. Czy to pan doktor Potrowski?, Oporny hydraulik, tomik opowiadań Znak szczególny, sztukę wyróżnioną w 1963 roku na konkursie Ateneum pt. Jerzyki albo nie jestem ptakiem czy powieść kryminalną Sidła. Ponadto przez całe życie pisała listy do męża, rodziny i przyjaciół, które, wraz z fragmentami niepublikowanych utworów literackich Bacewicz, można przeczytać w książce Polskiego Wydawnictwa Muzycznego Grażyna Bacewicz. Życie w słowach i obrazach.
Twórczość pedagogiczna
Bardzo ważnym elementem dla edukacji muzycznej w Polsce, w szczególności dla literatury skrzypcowej, są utwory Bacewicz dedykowane dzieciom. Te małe-wielkie dzieła do dziś odgrywają istotną rolę w procesie nauczania młodych skrzypków i pianistów, stanowiąc wartościowe materiały do nauki gry solo, a także w duetach. Concertino na skrzypce i fortepian, Łatwe utwory na skrzypce i fortepian w dwóch zeszytach, Łatwe duety na tematy ludowe na dwoje skrzypiec, Łatwe utwory na klarnet i fortepian oraz Suita dziecięca na fortepian to publikacje, które do dnia dzisiejszego cieszą się dużą popularnością i przyczyniają do rozwoju umiejętności najmłodszych muzyków.
Więcej utworów z Serii Pedagogicznej PWM znajdziesz tutaj.
Najczęściej czytane:
Z okazji jubileuszu 80-lecia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, zasłużeni pracownicy Oficyny oraz związani z nią autorzy i przedstawiciele polskiego środowiska muzycznego zostali uhonorowani odznaczeniami państwowymi. Samo wydawnictwo otrzymało też Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.
I Koncert fortepianowy e-moll op. 11 w rzeczywistości powstał kilka miesięcy po II Koncercie f-moll op. 21; „zamieniona” opusowa numeracja wynika z dat wydań obu utworów. Dziś pochylimy się nad późniejszym z tych dwóch z dzieł, dojrzalszym i kreślonym pewniejszą ręką. W kolejnej odsłonie cyklu „Historia pewnego utworu” przyjrzymy się koncertowym programom, sztambuchowym wyznaniom i pożegnaniu z Ojczyzną.
Choć o życiu i twórczości Fryderyka Chopina napisano już niemal wszystko, jego dwie podróże do Brytanii wciąż pozostają mało znanym epizodem biografii. Książka Petera Willisa „Chopin w Brytanii” rzuca nowe światło na ten fragment życia kompozytora, wypełniając lukę w dotychczasowych badaniach. Teraz nakładem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego ukazuje się po raz pierwszy w polskim tłumaczeniu.
Problemy z librettem, kolejne niezrealizowane premiery, konflikt z Londynem i wreszcie zaginięcie partytury – Philaenis, pierwsza opera Romana Statkowskiego, zdawała się nie mieć szczęścia… W kolejnej odsłonie cyklu „Historia pewnego utworu” przyjrzymy się zrządzeniom losu, Pyrrusowym zwycięstwom i długiej drodze na Parnas.
12 listopada 2025 roku przypada setna rocznica śmierci Romana Statkowskiego – polskiego kompozytora nurtu późnoromantycznego i pedagoga, ucznia m.in. Władysława Żeleńskiego, Nikołaja Sołowiowa i Antona Rubinsteina, a (wedle niektórych źródeł) także Nikołaja Rimskiego-Korsakowa. Ciekawy wybór twórczości fortepianowej tego kompozytora, nową instrumentację jego opery Philaenis oraz album z jazzowymi impresjami inspirowanymi operą Maria można znaleźć w katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.
Marcel Chyrzyński tworzy muzykę akustyczną, elektroakustyczną i elektroniczną. Jest również twórcą muzyki do spektakli teatralnych – jego zainteresowania skierowane są głównie na teatr współczesny. W listopadzie jest naszym Kompozytorem Miesiąca i uchyla drzwi do swojej pracowni, w której odnajdziemy m.in. partytury najnowszych utworów, niezwykłe kolekcje japońskich drzeworytów, czy imponujący zestaw… fajek.
Dorian Gray – operowa odsłona jedynej powieści Oscara Wilde’a na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu. Niewinność i niczym nieskażone piękno w pułapce kultu młodości w operze skomponowanej przez Elżbietę Sikorę i w inscenizacji Davida Pountneya. Za pulpitem dyrygenckim maestro Jacek Kaspszyk.
Za Wydarzenie roku uznano Muzyczne Spotkania z okazji 80-lecia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego w Narodowym Forum Muzyki – za dwudniowe święto polskiej muzyki we Wrocławiu, które zgromadziło liczną publiczność i ponad pięciuset wykonawców podczas 34 koncertów, warsztatów i spotkań.
7 dni, 7 koncertów w Studiu im. Romany Bobrowskiej Radia Kraków, w tym 6 w formule recitali fortepianowych. 7 nowych programów zbudowanych wokół twórczości wybitnych kompozytorek i kompozytorów XX oraz XXI wieku. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, wytwórnia ANAKLASIS i Radio Kraków zapraszają na drugą odsłonę cyklu koncertów ANAKLASIS NA FALI 2.0, która odbędzie się 24–30 listopada 2025 r.
Polska muzyka najnowsza zabrzmi w przedostatnim miesiącu 2025 roku w Warszawie, Krakowie, Łodzi i Katowicach. Usłyszymy kompozycje Marcela Chyrzyńskiego, Wojciecha Widłaka, Pawła Malinowskiego, Aleksandra Lasonia, Krzysztofa Wołka, Hanny Kulenty, Pawła Hendricha oraz Zbigniewa Bargielskiego. Szczególna prapremiera szykuje się także w Poznaniu, gdzie zobaczymy i usłyszymy najnowszą operę Elżbiety Sikory. Tych premier nie można przegapić!
