PWM

Szukaj
Zaawansowane
Rzeczpospolita Polska
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
biuletyn informacji publicznej

Ignacy Jan Paderewski

Ignacy Jan Paderewski

1860-1941

Ur. 6 listopada 1860 roku w Kuryłówce na Podolu, zmarł 29 czerwca 1941 roku w Nowym Jorku, polski pianista, kompozytor, pedagog, polityk. Rodzicie Paderewskiego, Poliksena z Nowickich i Jan byli muzykalni, ojciec grał po amatorsku na skrzypcach. W latach 1873-78 Paderewski był uczniem Instytutu Muzycznego w Warszawie, a następnie tamże nauczycielem gry fortepianowej. Koncertował tez w kraju jako pianista lub akompaniował skrzypkowi W. Górskiemu. W 1880 roku Paderewski ożenił się z Antoniną Korsakówną, która zmarła w połogu, osierociwszy syna Alfreda. Paderewski zamierzał być kompozytorem, toteż w 1882 i w 1884 odbywał półroczne studia w Berlinie u F. Kiela i H. Urbana. W styczniu 1883 roku w Berlinie odbył się jego pierwszy koncert kompozytorski, a w 1885 – w Warszawie. Paderewski jako jeden z pierwszych zainteresował się folklorem i muzyką góralską, przebywając latem 1883 i 1884 w Zakopanem (tak powstało „Album tatrzańskie” op. 12). Dzięki Helenie Modrzejewskiej, z którą P. wystąpił w X 1884 w Krakowie, mógł wyjechać do Wiednia na studia pianistyczne u T. Leszetyckiego; wykładał też harmonię i kontrapunkt w konserwatorium w Strasburgu.

Pierwszy recital z serii wielu występów Paderewskiego we Francji miał miejsce 3 marca 1888 w Sali Erarda w Paryżu. Zapoczątkował on europejską, a z czasem i światową karierę pianisty, trwającą ponad 50 lat. Jej ważne etapy przypadły m.in. na Londyn (1890) i Nowy Jork (1891); odtąd artysta pojawiał się Stanach Zjednoczonych 29 razy na wielomiesięcznych tournées (aż do 1939), podróżując wraz z kilkunastoosobową asystą, własna salonką wyposażoną m.in. w niema klawiaturę. Jego trasy koncertowe objęły nie tylko Europe i Stany Zjednoczone, lecz także Afrykę Południową, Australię, Nową Zelandię i Tasmanię. Odnosił wszędzie sukcesy, zdobył fortunę; często przeznaczał duże sumy na cele artystyczne, edukacyjne, społeczne, narodowe, m.in. w Stanach Zjednoczonych w 1896 roku ustanowił fundacje dla młodych kompozytorów, a w 1897 – konkurs dla polskich kompozytorów i pisarzy.
Pianistyka, komponowanie a potem i działalność polityczna przeplatały się wzajemnie w jego życiu. Będąc u szczytu kariery Paderewski skomponował m.in. „Fantazję polską”, op.19, utwory op.21-23 oraz utwory nieopusowane – operę i symfonię, które wykonywane były wielokrotnie przez najlepsze zespoły europejskie i amerykańskie oraz sławnych dyrygentów. Potęgowało to zainteresowanie Paderewskiego jako pianistą, a zarazem sprzyjało propagowaniu jego kompozycji na skalę porównywaną ze sławą Chopina.

W 1910 roku uczestniczył jako fundator w odsłonięciu pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie, stając się zarazem duchowym przywódcą rodaków przybyłych ze wszystkich zaborów i zza oceanu.

Po wybuchu I wojny światowej Paderewski stanął wraz z Henrykiem Sienkiewiczem i innymi na czele Komitetu Generalnego Pomocy ofiarom Wojny w Polsce (założ. w Szwajcarii 1915); koncentrował się wówczas na pracy charytatywnej, politycznej i patriotycznej, stawiając sobie za cel odzyskanie niepodległości Polski. W 1917 roku przedstawił prezydentowi USA W. Wilsonowi memoriał w sprawie Polski, uwzględniony potem w orędziu pokojowym Wilsona. Po przybyciu do Polski z brytyjską misją pokojową, 16 stycznia 1919 objął stanowisko prezydenta Rady Ministrów i ministra spraw zagranicznych. 28 czerwca 1919 roku wraz Romanem Dmowskim w imieniu Polski podpisał traktat pokojowy w Wersalu.

W 1922 powrócił triumfalnie na estrady, nagrywał płyty, a także wystąpił w filmie „Sonata księżycowa” (reż. L. Mendes, 1936). Udzielał też lekcji gry na fortepianie, wśród jego uczniów byli przyszli laureaci konkursu chopinowskiego ( H. Sztompka, W. Małcużyński). Jesienią 1929 roku Paderewski sporządził testament, w którym ustanowił zapis na rzecz Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1937 roku objął redakcję „Dzieł wszystkich” Fryderyka Chopina. We wrześniu 1940 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie organizował pomoc dla rodaków w kraju i przygotowywał wizytę gen. W. Sikorskiego i S. Mikołajczyka u prezydenta Stanów Zjednoczonych. Po raz ostatni przemawiał publicznie na tydzień przed śmiercią, do weteranów armii polskiej. Pochowany został na cmentarzu Arlington w Waszyngtonie, gdzie prezydent J.F. Kennedy w 1963 roku ufundował pamiątkową tablicę. W 1992 roku prochy Paderewskiego umieszczono w krypcie katedry św. Jana w Warszawie.

Laureat wielu odznaczeń państwowych i naukowych.

Małgorzata Perkowska-Waszek, Encyklopedia Muzyczna PWM, N-Pa