WYPOŻYCZENIA KATALOG KSIĘGARNIA PBM

Kompozytorzy

Roman Palester

1907-1989

Roman Palester urodził się 28 grudnia 1907 r. w Śniatynie (Podole), zmarł 25 sierpnia 1989 r. w Paryżu. W 1925 rozpoczął studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego z zakresu historii sztuki; równocześnie przez krótki okres studiował teorię muzyki w klasie Piotra Rytla w Konserwatorium Warszawskim. Studia muzyczne ponownie podjął w 1928, uzyskując dyplom z kompozycji w 1931 r. w klasie Kazimierza Sikorskiego.

W latach 1930-39 powstają kompozycje wielokrotnie wykonywane w kraju i zagranicą zyskując uznanie i nagrody: Muzyka symfoniczna – wykonana na IX Festiwalu Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej w Londynie (1931), Psalm V – IInagroda na konkursie Wielkopolskiego Związku Towarzystw Śpiewaczych w Poznaniu (1932), Taniec z Osmołody, I Symfonia, Suita symfoniczna, dwa Kwartety smyczkowe, Wariacje na orkiestrę kameralną – I nagroda na konkursie Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej (1935), balet Pieśń o ziemi nagrodzony Złotym Medalem na Światowej Wystawie w Paryżu w 1937 r. Palester komponował także muzykę do pierwszych polskich filmów dźwiękowych, do sztuk teatralnych i audycji radiowych. Współpracował z takimi reżyserami jak Leon Schiller czy Juliusz Osterwa. Brał czynny udział w wielu dziedzinach życia muzycznego. Publikował artykuły w „Kwartalniku muzycznym”, „Muzyce” i „Muzyce Polskiej”. Pełnił również funkcje w stowarzyszeniach twórczych: m.in. był sekretarzem generalnym Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich, wiceprezesem polskiej sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej, działał również w Radzie Muzycznej Towarzystwa Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych, od 1938 był członkiem Stowarzyszenia Młodych Muzyków Polaków, w 1939 sekretarzem XVII Festiwalu MTMW.

Podczas II wojny światowej przebywał w Polsce, początkowo mieszkał w Warszawie zarobkując graniem w lokalu, po aresztowaniu i uwolnieniu w 1940 r., ze względów bezpieczeństwa często przebywał poza stolicą. Powstają w tym okresie utwory: II Symfonia (1941-42), poemat Kołacze (1942), III Kwartet smyczkowy (1942-44), Koncert skrzypcowy (1939-41), Requiem (1945-48).

Po wojnie Palester zamieszkał w Krakowie, włączając się czynnie w organizację życia muzycznego: został prorektorem i profesorem kompozycji w krakowskiej Wyższej Szkole Muzycznej, wiceprezesem Zarządu Głównego i prezesem Oddziału Krakowskiego Związku Kompozytorów Polskich, członkiem Rady Programowej Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, Komisji Programowej Szkolnictwa Muzycznego oraz Rady Teatralnej przy MKiS. W tym okresie jego utwory były bardzo często wykonywane a muzyka do pierwszych powojennych polskich filmów ( Zakazane piosenki, Ostatni etap i in.) przyniosła mu popularność. Był uważany za jednego z najwybitniejszych ówczesnych polskich kompozytorów.

W 1947 r. wyjeżdża do Paryża, utrzymuje jednak stały kontakt z krajem. W 1949 r. bierze udział w Ogólnopolskim Zjeździe Kompozytorów i Krytyków Muzycznych w Łagowie. Jego konflikt między środowiskiem muzycznym i władzami coraz bardziej się pogłębia i ostatecznie w 1951 r. Palester zdecydował się na emigracje. Rezygnuje z członkostwa w ZAiKS-ie i wstępuje do paryskiego Société des Auteurs, Compositeurs et Editeurs de Musique. W kraju kompozytor został skreślony z listy członków ZKP i objęty całkowitą cenzurą – zabroniono wykonywania jego utworów, wydane partytury zostały wycofane z obiegu i zniszczone, nazwisko usunięte z czołówek filmów i publikacji.

Od 1952 do 1972 mieszka w Monachium i pracuje w polskiej sekcji Radia Wolna Europa w dziale kulturalnym. W tym okresie powstaje wiele znaczących utworów jak Sonety do Orfeusza (1951-52), Treny, trzy fragmenty z Jana Kochanowskiego (1950-51), Wariacje na orkiestrę (1955), kolejne symfonie i in. Jeden z najlepszych utworów kompozytora Śmierć Don Juana – „akcja muzyczna” uzyskał w 1962 r. I nagrodę na międzynarodowym konkursie na dzieło operowe zorganizowanym przez włoską sekcję Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Po przejściu na emeryturę w 1972 zamieszkał w Paryżu i poświęcił się wyłącznie komponowaniu. Powstają dalsze utwory Metamorfozy (1966-68), Koncert na altówkę (1975-78), Te Deum (1979), V Symfonia (1977-81). W 1965 r. otrzymał nagrodę im. A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku a w 1967, w Londynie został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.

W tym okresie kompozycje Palestra objętego cenzurą są w Polsce zupełnie nieznane. Dopiero w 1977 r. pojawiają się w kraju pierwsze wykonania („Warszawska Jesień”, radio). W latach osiemdziesiątych odbyły się w Polsce prawykonania: Hymnus pro gratiarum actione (Te Deum) w 1983 w Krakowie – z udziałem kompozytora, który tylko ten jeden raz przyjechał do kraju oraz V Symfonii w 1988 w Warszawie.

W 1981 r. Walny Zjazd Związku Kompozytorów Polskich anulował wydaną w 1951 r. decyzję pozbawiającą kompozytora członkostwa. W 1983 Palester został członkiem honorowym ZKP oraz Towarzystwa Muzycznego im. K. Szymanowskiego, a w 1986 Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej.