Kompozytorzy

Henryk Jarecki

1846-1918

Henryk Jarecki, urodzony 6 grudnia 1846 roku w Warszawie, zmarł 18 grudnia 1918 roku we Lwowie, kompozytor, dyrygent i pedagog. Był synem Józefa (1818-1871), organisty i kompozytora. Początkowo uczył się pod kierunkiem ojca, potem J. Mellera. W Instytucie Muzycznym w Warszawie studiował grę na fortepian, kontrabas i kompozycję, ale nazwisko jego nie figurowało w żadnym spisie absolwentów. Był przez 8 lat ulubionym i wyróżniającym się uczniem S. Moniuszki, który włączał młodzieńcze utwory Jareckiego do programów swoich koncertów kompozytorskich.

Od 1858 roku Henryk Jarecki należał do zespołu Teatru Wielkiego w Warszawie jako chórzysta, a w latach 18864-1871 jako kontrabasista. W marcu 1870 roku prowadził w kościele św. Anny wykonanie „Mszy” S. Moniuszki (na 3 głosy żeńskie). W styczniu 1872 roku objął stanowisko dyrygenta Teatru Polskiego w Poznaniu, ale już po dwóch miesiącach, polecony przez Moniuszkę, przeniósł się na stałe do Lwowa, gdzie w teatrze hrabiego Skarbka pełnił początkowo funkcję drugiego, a od marca 1877 pierwszego kapelmistrza . W kwietniu 1882 na skutek nieporozumień z dyrektorem A. Miłaszewskim ustąpił z zajmowanego stanowiska. W grudniu 1882 bawił w Paryżu i z orkiestrą Pasdeloupa wykonał własna uwerturę do „Balladyny”. W marcu powrócił – powołany przez nowego dyrektora J. Dobrzańskiego – do teatru, w którym pozostał aż do jego zamknięcia; tam odbyły się prapremiery jego oper i prawykonania innych utworów.

Zarówno na koncercie inaugurującym operę polską we Lwowie, jak i po 28 latach na koncercie pożegnalnym Jarecki zaprezentował się w podwójnej roli jako kompozytor i dyrygent – 1 kwietnia 1872 roku kierował „Uwerturą” na orkiestrę, a 9 września 1900 roku m.in. „Introdukcją” do „Jadwigi”. Początkowo dyrygował muzyką do sztuki teatralnej, pisał także własne ilustracje. 12 listopada 1873 roku zorganizował pierwszy we Lwowie koncert złożony wyłącznie z utworów własnych kompozytorów. Przygotował z pietyzmem wykonania dzieł swego mistrza: „Jawnuty” i „Flisa” (1873), „Dziadów” (1874), kantaty „Milda” (1876), „Strasznego Dworu” (1877), wznowił „Hrabinę” (1887).

Poza repertuarem operetkowym, dominującym w słabszych sezonach teatralnych (np. 1881/1882, 1887/1888), Henryk Jarecki wystawił 26 oper obcych kompozytorów, m.in. opery Wagnera: „Tannhäuser” (1897), „Lohengrin” (polska prapremiera 1877, po raz wtóry wystawiona w 1896) i „Rienzi” (1899). Wielokrotnie wykonywał „Rycerskość wieśniaczą” Mascagniego (1892), „Pajace” Leoncavalla (1893) oraz „Sprzedaną narzeczoną” i „Dalibora” Smetany (1896, 1898).

Wprowadził na scenę lwowską liczne opery kompozytorów polskich: „Duch wojewody” L. Grossmana (1878), „Don Desiderio” ks. J.M.K. Poniatowskiego (1878), „Konrad Wallenrod” (prapremiera 1885) i „Goplana” (1896 w Krakowie i 1897 we Lwowie) W. Żeleńskiego. Wystawił też własne opery: „Mindowe” (1880), „Jadwiga” (1886), „Barbara Radziwiłłówna” (1893) oraz „Powrót taty” (1897). Pod batutą Jareckiego debiutowali we Lwowie słynni śpiewacy, m.in. A. Bandrowski (1883), W. Floriański (1885), M. Sembrich-Kochańska (1886), S. Kruszelnicka (1893), J. Korolewicz (1894). Współpracowali z nim inni wybitni śpiewacy: T. Arklowa, A. Myszuga, J. Chodakowski, F. Cieślowski. Często dyrygował spektaklami na cele dobroczynne, był kierownikiem artystycznym wielu urządzanych poza teatrem wieczorków muzyczno-deklamacyjnych.

Utwory Henryka Jareckiego wykonywano na uroczystościach organizowanych z okazji rocznic patriotycznych, jubileuszy literackich, np. „Psalm XCIII” (dla uczczenia 300-lecia zgonu J. Kochanowskiego, 1884), piąte wystawienie „Jadwigi” (dla upamiętnienia 500-lecia połączenia Litwy z Polską, 1886), obie wersje „Psalmu XLVI” (w rocznicę konstytucji 3 maja, 1888). Jeszcze w 1909 roku w Krakowie na wieczorze poświęconym pamięci T. Kościuszki Chór Sokoła odśpiewał „Poloneza uroczystego” Jareckiego, a Teatrze Miejskim we Lwowie o poranku zorganizowanym dla uczczenia 100. rocznicy urodzin J. Słowackiego połączone chóry Towarzystwa Muzycznego i Hejnału pod kierunkiem A. Sołtysa przypomniały balladę „Hugo”.

Działalność dyrygencka Henryka Jareckiego wykraczała daleko poza granice Lwowa. W programie pierwszych wizyt z zespołem opery lwowskiej w Tarnowie, Brodach i Tarnopolu (w czasie trzymiesięcznego wakacyjnego tournée 1877 roku) były tylko opery. Występy gościnne wznowione po kilkuletniej przerwie (już z przewagą repertuaru operetkowego) stały się ważnym czynnikiem ożywienia ruchu muzycznego Krakowa w miesiącach letnich (1884, 1885, 1886, 1888). W 1890, kiedy po raz pierwszy część obowiązków przejął drugi dyrygent F. Słomkowski, Henryk Jarecki kierował podczas uroczystości sprowadzenia prochów Adama Mickiewicza do Krakowa „Marszem żałobnym” Chopina, „Requiem” Moniuszki, własnym „Hymnem” i polonezem Kurpińskiego „Witaj królu”. W 1892 – po kolejnym pobycie w Krakowie – udał się do Wiednia, gdzie na Międzynarodowej Wystawie Muzyczno-Teatralnej prowadzone przez niego spektakle były jedyna wizytówką polskiej muzyki scenicznej: 10 i 14 września dyrygował „Halką”, a 11 i 13 IX prologiem, III aktem „Strasznego Dworu” Moniuszki oraz I aktem „Zabobonu czyli Krakowiaków i górali” Kurpińskiego w wykonaniu chóru i solistów opery lwowskiej oraz orkiestry opery wiedeńskiej. Jeszcze w 1896 roku Henryk Jarecki dał w Krakowie 52 przedstawienia (w tym „Goplanę” i „Lohengrina”), a w 1898 – po jednym z najlepszych lwowskich sezonów operowych - „Tannhäusera” i „Lohengrina”.

W latach 1897-1899 w ciągu 4 miesięcy wakacyjnych przebywał z lwowskim zespołem w Warszawie, gdzie w gmachu cyrkowym przy ul. Ordynackiej zapoznał publiczność przede wszystkim z operetkami, a także z własną operą „Powrót taty”. W 1897 dał 97 przedstawień ( w tym 19 razy „Powrót taty”), w 1898 – 126 ( w tym opery z udziałem W. Floriańskiego), w 1899 – wspólnie z F. Słomkowskim 155 ( w tym „Tannhäuser” i „Lohengrin” z A. Bandrowskim). W 1902 H. Jarecki został zaangażowany do filharmonii lwowskiej jako drugi dyrygent (obok L. Czelańskiego), ale już po dwóch tygodniach choroba, spowodowana wieloletnią wyczerpującą pracą w teatrze, zmusiła go do rezygnacji z tego stanowiska. W filharmonii dyrygował odtąd tylko sporadycznie własnymi utworami np. „Oda do młodości” (1904, koncert na fundusz budowy pomnika A. Mickiewicza), „Rapsodem wojennym” i „Pneumellą” (1905).

Henryk Jarecki zasiadał w jury kilku konkursów muzycznych (1887, 1896, 1901, 1904, 1910) oraz dwukrotnie w 1912. W 1906 został wybrany drugim dyrygentem artystycznym Lutni (obok S. Cetwińskiego). Od 1905 roku brał udział w pracach państwowych komisji kwalifikacyjnej dla kandydatów na nauczycieli muzyki w szkołach średnich i seminariach nauczycielskich. W ostatnich latach życia był nauczycielem muzyki w seminarium żeńskim i profesorem śpiewu chóralnego w szkole muzycznej S. Kasparek oraz dyrektorem muzyki u dominikanów.

Opery Henryka Jareckiego – zróżnicowane tematycznie (od dramatów historycznych do bezpretensjonalnej, cieszącej się powodzeniem opery dziecięcej) – pod względem architektoniki oddalają się wyraźnie od oper Moniuszki, ale niewiele mają wspólnego z dramatami muzyki Wagnera, zwłaszcza z rozwiniętą techniką motywów przewodnich. Prapremiery olejnych oper były okazją do publicznego podnoszenia zasług Jareckiego jako niestrudzonego kapelmistrza i utalentowanego kompozytora.

Elżbieta Wąsowska, Encyklopedia muzyczna PWM, HIJ

Publikacje dostępne w sprzedaży