Kompozytorzy

Kazimierz Wiłkomirski

1900-1995

Kazimierz Wiłkomirski, urodzony 1 IX 1900 w Moskwie, zmarł 7 III 1995 w Warszawie, polski wiolonczelista, dyrygent, kompozytor i pedagog, syn Alfreda. Mając 8 lat rozpoczął naukę gry na wiolonczeli u M. Bukinika i po roku został jego uczniem w Konserwatorium Ludowym w Moskwie. 1911–1917 studiował w konserwatorium w Moskwie w klasie wiolonczeli A. von Glehna i klasie orkiestry M. Ippolitowa-Iwanowa. Prywatnie uczył się kompozycji u B. Jaworskiego.

Jako 11-letni chłopiec zaczął uprawiać kameralistykę z bratem Michałem (skrzypce) i siostrą Marią (fortepian). Pierwszy koncert Tria Wiłkomirskich odbył się 1913 w Bogorodsku, 1915 Trio debiutowało w Moskwie, 1919 w Warszawie. 1917–19 Kazimierz Wiłkomirski uczył w szkole muzycznej w Batumi, 1919–21 był wiolonczelistą w orkiestrze Opery Warszawskiej. W latach 1919–1923 studiował w konserwatorium w Warszawie kompozycję u R. Statkowskiego oraz dyrygenturę u E. Młynarskiego. 1921–1925 uczył (gra na wiolonczeli, zasady muzyki, harmonia) w szkole Towarzystwa Muzycznego w Kaliszu, 1925–1929 prowadził klasę wiolonczeli i klasę kameralną oraz uczył przedmiotów teoretycznych w konserwatorium H. Kijeńskiej-Dobkiewiczowej w Łodzi. 1929–1934 uczył w prywatnej szkole muzycznej im. M. Karłowicza w Warszawie (chór, orkiestra, klasa kameralna), od 1932 prowadził także klasę wiolonczeli i zespołów kameralnych w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie. 1926–34 był pierwszym wiolonczelistą, a od 1927 także dyrygentem Filharmonii Warszawskiej. 1934, jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej, uzupełniał studia dyrygenckie u H. Scherchena w Szwajcarii.

1934-1939 był dyrektorem i profesorem w Polskim Konserwatorium Muzycznym Macie¬rzy Szkolnej w Gdańsku oraz 1935–1939 dyrygentem gdańskiego chóru Cecylia. W latach II wojny światowej przebywał w Warszawie. 1939–41 grał w orkiestrze A. Dołżyckiego w kawiarni Lardellego, uprawiał kameralistykę, występując m.in. w kawiarni B. Woytowicza w kwartecie smyczkowym E. Umińskiej (z R. Padlewskim i H. Trzonkiem) i I. Dubiskiej (z Padlewskim i M. Szaleskim); jako solista i kameralista wystąpił w ok. 500 koncertach. Po wojnie poświęcił się intensywnej działalności pedagogicznej: 1945–47 był rektorem i profesorem konserwatorium (od IV 1946 PWSM) w Ło¬dzi, tamże uczył (gra na wiolonczeli) do 1948, w latach 1948–52 był profesorem (1950–52 dziekan I wydziału) PWSM we Wrocławiu (równocześnie 1950–51 uczył gry na wiolonczeli w PWSM w Poznaniu), 1952–57 profesorem PWSM w Sopocie. 1958–64 ponownie uczył w PWSM we Wrocławiu, od X 1963 w PWSM (późniejsza Akademia Muzyczna) w Warszawie, gdzie 1966 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego, a po przejściu na emeryturę (1970) kontynuował pracę pedagogiczną do 1981. Prowadził wiolonczelowe kursy mistrzowskie w Łańcucie (1975–84), Baden-Baden (1982) i w Hochschule für Musik w Hanowerze (1983). Oprócz klas wiolonczeli prowadził w Łodzi i we Wrocławiu klasę dyrygentury, w Gdańsku i Warszawie klasę muzyki kameralnej, w Warszawie także orkiestrę studencką. Wykształcił 24 wiolonczelistów, jego uczniami są m.in. G. Banaś, C. Barczyk, R. Suchecki, J. Węsławski, M. Wasiółka, M. Szczudłowska, B. Zaborowska oraz dyrygenci — J. Krenz, J. Wiłkomirski i A. Wicherek.

Działalność dyrygencką Kazimierz Wiłkomirski rozpoczął 20 II 1927 koncertem w Filharmonii Warszawskiej, w programie którego znalazły się: uwertura-fantazja Romeo i Julia oraz Wariacje na temat Rococo P. Czajkowskiego (z B. Ginzburgiem na wiolonczeli), koncert fortepianowy A. Skriabina (z Marią W. przy fortepianie), Kaprys hiszpański N. Rimskiego-Korsakowa. Poza Polską występował w Rumunii, Niemczech i na Łotwie, po 1945 w Związku Radzieckim, Czechosłowacji, Niemczech, Bułgarii, Izraelu i na Kubie. Jako dyrygent operowy wystąpił po raz pierwszy w III 1933 w Operze Warszawskiej (Borys Godunow M. Musorgskiego). 1947–49 był kierownikiem artystycznym, a następnie (do 1952) dyrygentem Opery i Filharmonii we Wrocławiu (z filharmonią współpracował także w sezonie 1962/63), w latach 1952–54 kierownikiem artystycznym Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku, od I 1953 kierownikiem Studia Operowego w Gdańsku, przekształconego wkrótce w Operę Bałtycką, w której 1955–57 działał jako dyrygent. 1957–63 pracował w Operze Wrocławskiej jako dyrektor (do wiosny 1960), kierownik artystyczny (do XII 1960) i dyrygent (do 1963). Występował także w teatrach zagranicznych, m.in. w Bratysławie, Budapeszcie, Dreźnie, Klużu-Napoce, Schwerinie.

Był jurorem wielu międzynarodowych konkursów muzycznych (Praga 1950, 1955, 1970, 1976, 1979, Moskwa 1962, 1966, 1970, 1974, 1978, 1982, Budapeszt 1963, Monachium 1968). W 1974 przewodniczył jury ogólnopolskiego konkursu dyrygenckiego w Katowicach. Po raz ostatni wy¬stąpił jako wiolonczelista 1983 w Sopocie, a jako dyrygent 1986 we Wrocławiu. Był prezesem Oddziału ZKP we Wrocławiu (1958–60) i członkiem Zarządu Głównego ZKP (1946–47), członkiem honorowym orkiestry Filharmonii Narodowej (1961), prezesem SPAM (1970–74, od III 1974 prezes honorowy). Został uhonorowany m.in. nagrodą Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1964, 1967, 1980), Nagrodą Państwową I stopnia (1990), Złotym Krzyżem Zasługi (1937, 1952), Krzyżem Oficerskim (1955) i Komandorskim (1969) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1980). Od 1991 odbywają się w Poznaniu Młodzieżowe Konkursy Wiolonczelowe im. Kazimierza Wiłkomirskiego.