• Czas trwania: 18'
• Obsada: 3343-4331-batt (3esec)-archi
• Rok powstania utworu: 1944
• Postaci: głosy, partytura

Pierwsze szkice Grunwaldu'', ostatniego z poematów symfonicznych Jana Maklakiewicza, powstały w lipcu i sierpniu 1939 roku. Jeszcze w tym samym roku ukończył kompozytor szkic fortepianowy całego utworu. Trudne warunki okupacyjne oraz brak jakichkolwiek szans na wykonanie nowego dzieła sprawiły, że kompozytor odłożył na kilka lat pracę nad jego ukończeniem. Do instrumentowania poematu przystąpił dopiero 14 września 1943 roku, po uprzednim dokonaniu pewnych retuszów i uzupełnień, a ukończył je po dwóch miesiącach, 16 listopada. Kompozytor nie uzupełnił swego poematu komentarzem wyjaśniającym jego treść pozamuzyczną, uważając zapewne, że jego tytuł, symbolizujący jedno z ważniejszych i powszechnie znanych wydarzeń w dziejach naszego narodu, jest wystarczająco wymowny. Tytuł ten sugeruje, że na treść poematu składają się najważniejsze momenty słynnej bitwy. Odniesione w niej zwycięstwo oręża polskiego zadecydowało natomiast o bohaterskim i optymistycznym charakterze dzieła, wbrew tragicznym okolicznościom, w jakich ono powstało. Grunwald'' jest kompozycją jednoczęściową, której wykonanie, w zależności od interpretacji, trwa 16-19 minut W utworze widoczne jest wyraźne rozczłonkowanie formy, będące wynikiem wykorzystania w jej konstrukcji zasady szeregowania. W kolejnych fragmentach utworu dają się zauważyć elementy ilustracyjne, wyrażające - jak można się domyślać - modlitwę i śpiew wojska, tętent kawalerii, sygnały nawołujące do ataku, szczęk broni, tumult bitewny, żałobę po poległych na polu walki, a także chwałę zwycięstwa. Są tu także motywy z ,,Bogurodzicy'', których rola w utworze jest bardzo istotna, motywy z pieśni wielkanocnej Przez Twoje święte Zmartwychpowstanie'', czy wreszcie pierwsza fraza Mszy polskiej'' Maklakiewicza (z tekstem W tym świętym miejscu''), pojawiająca się już na początku poematu. W konstrukcji utworu, oprócz wspomnianej już zasady szeregowania, wykorzystane zostały niektóre elementy formy sonatowej. Prawdziwą wirtuozerię swego warsztatu kompozytorskie go ujawnił Maklakiewicz w instrumentacji Grunwaldu'', tworząc dzieło o wyjątkowo bogatej kolorystyce. Prawykonanie dzieła odbyło się w kilka zaledwie tygodni po zakończeniu wojny 30 maja 1945 roku w Filharmonii Krakowskiej pod dyrekcją Zygmunta Latoszewskiego. W pierwszych latach powojennych utwór wykonywany był w wielu miastach Polski, a także za granicą, m.in. 16 maja 1946 r. w Moskwie, pod dyrekcją Kazimierza Wiłkomirskiego, w Londynie przez orkiestrę BBC pod dyrekcją Constant Lamberta, w Liege (początek lutego 1948 r.) pod dyrekcją Zygmunta Latoszewskiego. Z biegiem lat popularność Grunwaldu'' zmalała. Niesłusznie, jest to bowiem jeden z najlepszych poematów symfonicznych w literaturze polskiej. (Maria Wacholc, Jan Adam Maklakiewicz, Warszawa 2000).