Aktualności
Instrument Miesiąca: klarnetowe rekomendacje Romana Widaszka
2023-06-06
Miękkie, ciepłe brzmienie, które umożliwia stapianie się z barwą innych instrumentów – nic dziwnego, że klarnet jest jednym z najpopularniejszych instrumentów dętych. Szlachetność jego brzmienia oraz możliwości, jakie daje wykonawcom, przenosi się więc na pokaźny zasób literatury na ten instrument. W ramach czerwcowej odsłony akcji Instrument Miesiąca znakomity polski klarnecista Roman Widaszek poleca subiektywny wybór tytułów klarnetowych znajdujących się w katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. Zapraszamy do lektury!
„Cudze chwalicie, swego nie znacie”, a przecież najpiękniejsza jest muzyka polska – a jeśli mówimy o polskiej muzyce klarnetowej, to te słowa nabierają dodatkowej siły!
Rekomendując poniższe kompozycje z klarnetem w roli głównej kierowałem się ich walorami artystycznymi i pedagogicznymi. Kilka z nich bowiem bardzo dobrze sprawdza się zarówno jako materiał dydaktyczny, jak i koncertowy. Poniższe dzieła są mi również szczególnie bliskie, gdyż wielokrotnie je wykonywałem, nagrałem, a dwa z nich zostały napisane za moja namową, w następstwie czego miałem wielką przyjemność ich prawykonania.
Marcel Chyrzyński – Trzy preludia na klarnet i fortepian
Jeśli bardzo dobry kompozytor jest zarazem klarnecistą, to ma szansę napisać utwór na ten instrument, który zdobędzie uznanie zarówno wśród wykonawców, jak i słuchaczy. W dorobku Marcela Chyrzyńskiego, bo o nim mowa, znajduje się wiele takich dzieł. Trzy preludia na klarnet i fortepian powstały w 1990 roku i są dedykowane Pawłowi Szczyrbie, pedagogowi klarnetu. To młodzieńcza kompozycja z czasów nauki w Państwowym Liceum Muzycznym im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, za którą kompozytor otrzymał I nagrodę na II Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim w Bielsku Białej (1990). Jako ciekawostkę dodam, że ta edycja została zdominowana przez młodych kompozytorów-klarnecistów. Drugą nagrodę otrzymał bowiem Paweł Mykietyn (za trio Choć doleciał Dedal), a trzecią – piszący te słowa Roman Widaszek (za Miniaturę kapryśną na klarnet solo), który został przy klarnecie, a przygoda z komponowaniem stanowiła jedynie epizod – dający opus pierwsze i ostatnie :)
Trzy preludia na klarnet i fortepian Marcela Chyrzyńskiego to zwarta 4-minutowa kompozycja ukazująca dojrzały i charakterystyczny już jak na 19-letniego kompozytora język muzyczny. Utwór doskonale nadaje się na każdy recital klarnetowy, zarówno dla uczniów ostatnich klas szkoły średniej, jak i studentów oraz koncertujących solistów.
Ignacy Feliks Dobrzyński – Duo na klarnet i fortepian
Początek XIX wieku to czas, kiedy powstały pierwsze polskie kompozycje na klarnet – solowe i kameralne. Pierwszy polski Koncert klarnetowy autorstwa K. Kurpińskiego datuje się na 1823 rok, natomiast prawdopodobnie pierwszym rodzimym utworem z towarzyszeniem fortepianu jest Duo na klarnet i fortepian op. 47 Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego z ok. 1845 roku.
Dobrzyński był niemalże rówieśnikiem Chopina. Podobnie jak on, studiował kompozycję w warszawskiej Szkole Głównej Muzyki u Józefa Elsnera, który uważał go za najzdolniejszego studenta po genialnym Chopinie. Duo na klarnet i fortepian op. 47 powstało, kiedy kompozytor był już uznanym twórcą. W tym trzyczęściowym utworze od pierwszych taktów słychać charakterystyczny styl brillante, zarówno w partii klarnetu, jak i fortepianu – tu zrazu nasuwa się porównanie z powstałym w 1816 roku Grand Duo Concertant Carla Marii von Webera. Zapewne twórcy obu dzieł mieli wiedzę na temat ulepszenia klarnetu dokonanego przez Iwana Müllera w 1812 roku, które umożliwiało wykonanie skomplikowanych figuracji obecnych w kompozycjach.
Jako wielokrotny wykonawca Duo Dobrzyńskiego, utworu raczej zapomnianego przez polskich solistów i pedagogów, mogę z całą odpowiedzialnością stwierdzić, iż dzieło to, o ogromnych wartościach artystycznych i dydaktycznych, warte jest zainteresowania i szerszej prezentacji.
Kompozycję nagrałem wraz z pianistką Joanną Domańską.
Józef Świder – Improwizacja na klarnet i fortepian
Józef Świder, związany ze Śląskiem kompozytor i pedagog, kojarzony jest głównie ze swoją twórczością chóralną. W jego dorobku nie brakuje jednak utworów na instrumenty dęte. Choć w kontekście tej grupy instrumentów kompozytor jest kojarzony głównie ze swoimi Miniaturami lirycznymi na kwintet dęty (1975), jest on również twórcą m.in. Kaprysu na klarnet i fortepian (1964) i rekomendowanej przeze mnie Improwizacji na klarnet i fortepian (1993). Kompozycja ta powstała na zamówienie prof. Henryka Kierskiego, wieloletniego pedagoga klasy klarnetu Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Zwarta forma, swobodnie ukształtowana (jak na improwizację przystało), zróżnicowana narracja połączona z przejrzystą fakturą – to cechy charakterystyczne tego rzadko wykonywanego utworu. Mnie pozostaje jedynie zachęcić pedagogów, uczniów, studentów, a także koncertujących klarnecistów do zapoznania się z kompozycją, której walory artystyczne i pedagogiczne są znaczące.
Improwizację na klarnet i fortepian Józefa Świdra miałem przyjemność nagrać wraz z Eugeniuszem Knapikiem na płytę monograficzną kompozytora.
Roman Widaszek, fot. archiwum kompozytora
Kolejne dwie rekomendowane kompozycje z klarnetem w roli głównej są mi szczególnie bliskie. Wieloletnia znajomość z wybitnymi dzisiaj kompozytorami, a niegdyś kolegami szkolnymi – Marcelem Chyrzyńskim i Mikołajem Piotrem Góreckim – zaowocowała powstaniem kilku znakomitych kompozycji. Kiedy po okresie edukacji w Państwowym Liceum Muzycznym im. Karola Szymanowskiego w Katowicach nasze drogi się rozeszły, nikt nie przypuszczał, że będziemy spotykać się na koncertach z prawykonaniami ich utworów. Jak się okazuje, los potrafi zgotować artystom wiele niespodzianek! Po latach obaj wybitni kompozytorzy znacząco wzbogacili literaturę klarnetową (zachęcam gorąco do zgłębienia tematu), jednak w tym miejscu pozwolę sobie zarekomendować ich dwa dzieła.
Chyrzyński Marcel – Ukiyo-e No. 4 na klarnet, waltornię, fortepian i orkiestrę smyczkową
Jest to kompozycja napisana dla Tria Śląskiego w składzie Roman Widaszek (klarnet), Tadeusz Tomaszewski (róg) oraz Joanna Domańska (fortepian), której prawykonanie odbyło się z towarzyszeniem Śląskiej Orkiestry Kameralnej pod batutą Roberta Kabary w ramach „Dni Muzyki Karola Szymanowskiego” w Zakopanem, 29 lipca 2018 roku.
Górecki Mikołaj Piotr – Koncert na klarnet i orkiestrę op. 49
Podobnie jak wspomniana kompozycja Chyrzyńskiego, Koncert na klarnet i orkiestrę op.49 Mikołaja Piotra Góreckiego również powstał w ramach programu „Zamówienia Kompozytorskie”. Prawykonanie odbyło się podczas „Dni Muzyki Henryka Mikołaja Góreckiego”, 16 listopada 2018 roku, w Filharmonii Śląskiej w Katowicach. Towarzyszyła mi tamtejsza orkiestra symfoniczna pod batutą Jacka Rogali.
Rekomendowane w tym miejscu kompozycje klarnetowe to jedynie mój subiektywny wybór artysty-pedagoga. Zachęcam jednak wszystkich zainteresowanych do zgłębienia oferty Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, gdzie można znaleźć wiele ciekawych pozycji pedagogicznych, ale i nietuzinkowych kompozycji mogących znacząco wzbogacić repertuar każdego klarnecisty.
Pozostałe rekomendowane pozycje:
Fryderyk Chopin – Słynne transkrypcje na klarnet i fortepian
Najczęściej czytane:
Dziś, 2 grudnia, rozpoczyna się osiemnasta odsłona jednego z najbardziej prestiżowych europejskich konkursów dyrygenckich: Donatella Flick – London Symphony Orchestra Conducting Competition. W bogatym przekroju repertuarowym jako utwór obowiązkowy znalazł się także Koncert na orkiestrę smyczkową Grażyny Bacewicz.
3 miasta, blisko 40 wydarzeń, koncertów, spotkań i warsztatów edukacyjnych, ponad 800 wykonawców, dzieła 38 kompozytorów związanych z PWM, 1 statuetka „Koryfeusz Muzyki Polskiej” oraz tysiące melomanów w salach koncertowych, miejskiej sonosferze i na radiowej antenie. Polskie Wydawnictwo Muzyczne uczciło 80-lecie swojej działalności wyjątkowym cyklem „Muzyczne spotkania”. Całoroczne obchody jubileuszu Oficyny zwieńczył uroczysty koncert w Filharmonii Krakowskiej z udziałem Laureatki IV Nagrody XIX Konkursu Chopinowskiego Tianyao Lyu.
Refleksje i mistyka nad różnymi obszarami życia to wątki towarzyszące utworom, których prawykonania odbędą się w grudniu. Nowych dzieł kompozytorów współpracujących z Polskim Wydawnictwem Muzycznym będzie można posłuchać w Katowicach oraz Bydgoszczy.
Już 7 grudnia w Studiu S1 w Warszawie specjalnym koncertem swoje osiemdziesiąte urodziny będzie obchodził „Ruch Muzyczny” – najstarsze czasopismo o muzyce klasycznej w Polsce. W programie znajdą się m.in. kompozycje dawnych, legendarnych redaktorów naczelnych – Stefana Kisielewskiego i Zygmunta Mycielskiego
Dziedzictwo muzyczne w nowym formacie — prezentacja portalu Polska Biblioteka Muzyczna podczas XVI Ogólnopolskiej Konferencji Bibliotekarzy Muzycznych pod hasłem "Muzykalia w zmieniającym się otoczeniu bibliotecznym – integracja, współpraca, harmonia".
Z okazji jubileuszu 80-lecia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, zasłużeni pracownicy Oficyny oraz związani z nią autorzy i przedstawiciele polskiego środowiska muzycznego zostali uhonorowani odznaczeniami państwowymi. Samo wydawnictwo otrzymało też Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.
I Koncert fortepianowy e-moll op. 11 w rzeczywistości powstał kilka miesięcy po II Koncercie f-moll op. 21; „zamieniona” opusowa numeracja wynika z dat wydań obu utworów. Dziś pochylimy się nad późniejszym z tych dwóch z dzieł, dojrzalszym i kreślonym pewniejszą ręką. W kolejnej odsłonie cyklu „Historia pewnego utworu” przyjrzymy się koncertowym programom, sztambuchowym wyznaniom i pożegnaniu z Ojczyzną.
Choć o życiu i twórczości Fryderyka Chopina napisano już niemal wszystko, jego dwie podróże do Brytanii wciąż pozostają mało znanym epizodem biografii. Książka Petera Willisa „Chopin w Brytanii” rzuca nowe światło na ten fragment życia kompozytora, wypełniając lukę w dotychczasowych badaniach. Teraz nakładem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego ukazuje się po raz pierwszy w polskim tłumaczeniu.
Problemy z librettem, kolejne niezrealizowane premiery, konflikt z Londynem i wreszcie zaginięcie partytury – Philaenis, pierwsza opera Romana Statkowskiego, zdawała się nie mieć szczęścia… W kolejnej odsłonie cyklu „Historia pewnego utworu” przyjrzymy się zrządzeniom losu, Pyrrusowym zwycięstwom i długiej drodze na Parnas.
12 listopada 2025 roku przypada setna rocznica śmierci Romana Statkowskiego – polskiego kompozytora nurtu późnoromantycznego i pedagoga, ucznia m.in. Władysława Żeleńskiego, Nikołaja Sołowiowa i Antona Rubinsteina, a (wedle niektórych źródeł) także Nikołaja Rimskiego-Korsakowa. Ciekawy wybór twórczości fortepianowej tego kompozytora, nową instrumentację jego opery Philaenis oraz album z jazzowymi impresjami inspirowanymi operą Maria można znaleźć w katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.
