Aktualności
Nie tylko nauczyciel Chopina. Odkryj historię Józefa Elsnera
2025-05-29
Kompozytor, dyrygent, wydawca, teoretyk muzyki, pedagog muzyczny, rektor uczelni – życiorys Józefa Elsnera jest niezwykle bogaty. Mimo to przeważnie kojarzony jest jedynie jako nauczyciel Fryderyka Chopina. Krzysztof Bilica z zaciekawieniem przygląda się mistrzowi przełomu XVIII i XIX wieku, którego portret rysuje w najnowszej Małej Monografii.
Urodzony w śląskim Grodkowie 1 czerwca 1769 roku – jak podkreśla autor, o wschodzie słońca – już od dziecka miał styczność z muzyką. We Wrocławiu w szkołach u dominikanów i jezuitów śpiewał w chórach i grał na skrzypcach. W polskim Lwowie dał się poznać jako obiecujący kompozytor i kapelmistrz. Tam spotkał też Wojciecha Bogusławskiego, z którym w roku 1799 przeniósł się do Warszawy, rozpoczynając ponad 50-letni rozdział swego pracowitego życia. W stolicy był wieloletnim dyrektorem muzyki w Teatrze Narodowym, wydawał miesięcznik nutowy „Wybór Pięknych Dzieł Muzycznych i Pieśni Polskich”, opublikował m.in. Rozprawę o metryczności i rytmiczności języka polskiego. Tworzył też i prowadził szkoły muzyczne – ze Szkołą Główną Muzyki na czele, w której pod jego profesorskim okiem studiował Fryderyk Chopin.
Wkład Elsnera w polską kulturę jest nieoceniony. Choć pochodził z niemieckojęzycznej śląskiej rodziny, za namową Bogusławskiego nauczył się języka polskiego, aby móc komponować opery do polskich librett. A pisał wiele – począwszy od utworów scenicznych, przez msze, kantaty, pieśni, utwory fortepianowe (na dwie i cztery ręce), symfonie po różnorakie utwory orkiestrowe. Wykształcił także szereg kompozytorów kolejnego pokolenia. Najsłynniejszego z nich – Fryderyka Chopina – po ukończeniu trzyletniego kursu ocenił w proroczych słowach: „szczególna zdatność, geniusz muzyczny”. Chopin natomiast odwdzięczył się stwierdzeniem: „Z panem Elsnerem największy osioł by się nauczył”.
Można odnieść wrażenie, że wiedza o Elsnerze bywała zalewana wodami wzbierającej od czasu do czasu Lete – mitycznej rzeki zapomnienia. Lecz żadna powódź nie trwa wiecznie. Wody prędzej czy później się cofają. W ostatnich kilkudziesięciu latach odnaleziono sporo zaginionych utworów Elsnera. Należy mieć nadzieję, że zostaną odkryte także jakieś zapomniane lub zagubione źródła pisane, poszerzające wiedzę o życiu kompozytora. (…)
Życie człowieka jest w pewnej mierze określane przez epokę, w której on żyje.
Fragment książki
Bilica zgrabnie wplata konteksty historyczno-społeczne oraz kulturowe, dzięki czemu z łatwością można się zanurzyć w epoce i wyobrazić sobie „jak to było” za czasów Elsnera. Ponadto zabieg ten jasno pokazuje jak działalność Elsnera kształtowała się na tle często dramatycznych wydarzeń, ale też uwypukla wpływ kompozytora na kształtowanie się historii Polski i jej kultury. Autor zadbał przy tym, aby lektura była jednocześnie wciągająca i przyjemna w odbiorze. O swoim bohaterze pisze serdecznie, tworząc ciepły i przyjazny portret.
Elsner to już dwudziesta druga książka z serii Małe Monografie Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, przybliżającej sylwetki zarówno znanych, jak i tych mniej popularnych kompozytorów. Premierową publikację można znaleźć w stacjonarnej księgarni PWM, księgarniach internetowych: pwm.sklep.pl empik.com, alenuty.pl, liber.pl oraz dobrych księgarniach muzycznych w całym kraju.
O autorze:
Krzysztof Bilica – muzykolog, także aforysta, eseista i prozaik. Studiował 2 lata prawo na Uniwersytecie Wrocławskim i muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim (magisterium u prof. Zofii Lissy), w Akademii Muzycznej w Krakowie odbył studia podyplomowe i uzyskał stopień doktora muzyki (promotor prof. Mieczysław Tomaszewski). W latach 1974–2002 był redaktorem Wydawnictwa Naukowego PWN 2008–2012 redaktorem dwutygodnika „Ruch Muzyczny”. Członek Związku Kompozytorów Polskich, redaktor zbioru Muzyka polska w okresie zaborów (1997), autor kilkuset artykułów, esejów, recenzji, felietonów, opowiadań i aforyzmów, ponad 10 tysięcy haseł muzycznych dla różnych encyklopedii PWN oraz książek: Telefony z Eufonii (1995), Słownik wyrazów własnych (1995), Wokół Chopina i Polski (2005), Myślnik. 303 aforyzmy z „Przekroju” (2009), W Warszawie i Petersburgu: Ogiński, Glinka, Moniuszko (2017), Myśli nad myślami (2022), Etiudy Chopina w Jego „jednym sposobie” (2022) – za tę ostatnią uzyskał wyróżnienie w konkursie Narodowego Centrum Kultury oraz nagrodę Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk 2023.
Małe Monografie to barwna seria o znanych i lubianych kompozytorach polskich i zagranicznych różnych epok. To lektura obowiązkowa dla melomanów, miłośników kultury, uczniów i studentów. Książki, dzięki swojemu kieszonkowemu rozmiarowi, mogą stać się nieodłącznymi towarzyszami drogi do pracy i szkoły czy letniej wycieczki. Mimo, że publikacje obfitują w informacje i daty, opowieści o kompozytorach okraszone są anegdotami i ciekawostkami, przez co nie sposób się nudzić podczas czytania.
Najczęściej czytane:
Polskie Wydawnictwo Muzyczne serdecznie zaprasza na kolejną edycję seminarium „Kurs Edytorstwa Muzycznego”. Zajęcia odbywają się online, planowane są też zjazdy stacjonarne. Nabór trwa do 14 września.
Ideofonie na fortepian Marty Mołodyńskiej-Wheeler to zbiór utworów klasycznych, lecz wzbogaconych o fragmenty improwizowane – wykonawca może stworzyć własną linię melodyczną do gotowego akompaniamentu lewej ręki.
Już po raz 22. zapraszamy nauczycieli szkół muzycznych na Dzień Edukacji Muzycznej – wydarzenie, które na stałe wpisało się w kalendarz szkolny i akademicki polskiego środowiska muzycznego.
Świetne wieści dla melomanów w Krakowie: jeszcze tej jesieni na kulturalnej mapie miasta pojawi się nowa, wyjątkowa przestrzeń. To UNA – kluboksięgarnia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.
Jeden z najciekawszych polskich kompozytorów – nietuzinkowy i wymykający się schematom. Czerpiąc z tradycji, od ponad 60 lat konsekwentnie wyznacza swoją własną ścieżkę twórczą. Krzysztof Meyer stworzył 130 opusowanych dzieł i wciąż komponuje. Jego życie i twórczość opisane zostały w najnowszej publikacji Polskiego Wydawnictwa Muzycznego – Krzysztof Meyer. Nowoczesny i romantyczny autorstwa Magdaleny Dziadek. Premierą książki PWM świętuje 82. urodziny kompozytora.
W ramach trwającego w Edynburgu pasma Focus on Poland poświęconego polskiej muzyce podczas Edinburgh International Festival, odbędzie się przedpremierowy pokaz krótkometrażowego filmu dokumentalnego „Bacewicz x Bomsori”, który przybliża dwie wybitne artystki: południowokoreańską skrzypaczkę Bomsori Kim oraz Grażynę Bacewicz, jedną z najważniejszych postaci polskiej muzyki XX wieku. Co łączy obie te postaci? Wyjątkowy obraz stworzony przez reżysera Jakuba Piątka.
Krzysztof Knittel jest autorem utworów orkiestrowych, chóralnych, kameralnych, muzyki dla baletu, teatru, filmu, wykonawcą muzyki komputerowej i elektroakustycznej na żywo, twórcą instalacji dźwiękowych. To artysta nieustannie poszukujący – niezależny, eksperymentujący, który podąża własnymi ścieżkami. Człowiek o wielu obliczach, wyraźnych opiniach i bogaty w doświadczenia. W sierpniu jest naszym Kompozytorem miesiąca i zaprasza nas do swojej pracowni, w której opowiada o procesie twórczym i swoich dziełach.
Już 1 sierpnia 2025 roku w Edynburgu rozpoczęła się 78. edycja Edinburgh International Festival – jednego z najbardziej renomowanych i najstarszych festiwali w Wielkiej Brytanii. Tegoroczny program, realizowany pod hasłem „The Truth We Seek”, po raz pierwszy w historii festiwalu wzbogaci się o Focus on Poland – wyjątkową sekcję poświęconą polskiej muzyce.
Festiwal Stolica Języka Polskiego w Szczebrzeszynie to już stały punkt letnich aktywności Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. Zrodzony jako owoc pasji do słowa, festiwal rokrocznie gromadzi miłośników języka polskiego i polskiej sztuki. W tym roku Polskie Wydawnictwo Muzycznego, które po raz czwarty stało się partnerem festiwalu, planuje aż trzy wydarzenia. Z myślą o najmłodszych uczestnikach proponuje warsztaty muzyczne; starsza publiczność natomiast ujrzy w nowym świetle postać najsłynniejszego polskiego kompozytora – Fryderyka Chopina.
Ponadczasowe spotkanie z muzyką ostatniego polskiego romantyka, Tadeusza Bairda i dźwiękową historią Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia na dwupłytowym wydaniu ANAKLASIS. Trzy symfonie, czterech wybitnych dyrygentów w nagraniach najnowszych i archiwalnych, ponownie odkrytych.
