2025-09-10

Głęboko zakorzeniony w tradycji, nie uciekał od nowinek muzycznych. Kompozytor, pedagog, twórca życia kulturalnego, a prywatnie – miłośnik motoryzacji. Tadeusz Baird to bohater napisanej przez Rafała Augustyna najnowszej książki z serii „Małe Monografie” Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. Publikacja już dziś trafia na księgarniane półki.

Tadeusz Baird to jeden z ważniejszych kompozytorów XX wieku. Należał do tzw. Grupy 49, którą założył wraz z Kazimierzem Serockim i Janem Krenzem; był wysoko postawionym działaczem Związku Kompozytorów Polskich a także jednym z inicjatorów Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”. Jako twórca, utrzymywał głęboką relację z tradycją, jednocześnie świadomie czerpał z nowych trendów w muzyce, stwarzając unikatowy język muzyczny. Jak twierdzi autor książki, „muzyka była dla niego naprawdę sprawą wielkiej wagi, przedmiotem dumy, a zarazem rzeczą wartą rzetelnego namysłu”. Baird był blisko związany z teatrem, napisał muzykę do ponad 60 inscenizacji. Spełniał się także jako pedagog – nauczanie traktował poważnie, a jego uczniowie osiągnęli sukcesy. Pozostawił po sobie obszerną korespondencję i ciekawe refleksje nad własną twórczością, ale też tradycją i współczesnością kultury.

Spoglądając na jego muzykę, widzimy dwie prawidłowości. Z jednej strony znajdują w niej odbicie przemiany europejskiej, a szczególnie polskiej, świadomości estetycznej
(…) Z drugiej zaś strony Baird pozostaje sobą. Lirykiem z romantycznym zapleczem.
Ekspresjonistą i sensualistą. Dramaturgiem i malarzem dźwięków. Kto obcował choć trochę z polską muzyką lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, rozpozna jego charakter pisma – rozumianego metaforycznie, jako kompleks środków technicznych i wyrazowych, ale także zupełnie dosłownie, jako muzyczna kaligrafia.

Fragment książki

Z bliska i osobiście

Baird Rafała Augustyna to coś więcej niż biografia i refleksja nad przemianami stylu kompozytora. Publikacja łączy ujęcie historyczne oraz analizy i przekroje gatunkowe, obrazując recepcję twórczości „ostatniego polskiego romantyka". Augustyn pisze o Bairdzie w sposób osobisty. Choć jego pierwszy kontakt z dziełami kompozytora „Esejów” nie należał do przyjemnych doświadczeń (co obrazowo opisuje na kartach monografii), z czasem muzyka Bairda stała się autorowi książki niezwykle bliska. Przyjęta przez Augustyna perspektywa aktywnego uczestnika polskiego życia muzycznego sprawia, że książka zyskuje subiektywny wyraz. Przez wersy przebija się postać autora, który chętnie ubogaca tekst różnorodnymi anegdotami, opiniami, opowieściami. Entuzjastycznie objaśnia zjawiska muzyczne i kreśli konteksty wydarzeń minionego wieku.

Twarzą w twarz z autorem

Jeszcze przed końcem września, Rafał Augustyn spotka się z publicznością dwukrotnie, aby opowiedzieć o Tadeuszu Bairdzie – jego życiu i muzyce, pasjach i relacjach. Na pierwszą rozmowę Polskie Wydawnictwo Muzyczna zaprasza do siedziby Związku Kompozytorów Polskich w Warszawie. Spotkanie, które poprowadzi Barbara Literska, odbędzie się 21 września 2025 roku, o godz. 15.00. Wpisze się przy tym w program 68. edycji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień, którego Baird był jednym z inicjatorów.
Tydzień później (28 września), w Filharmonii Zielonogórskiej, autor monografii spotka się z gronem specjalistów, aby przybliżyć publiczności sylwetkę patrona II Międzynarodowego Festiwalu Muzycznego im. Tadeusza Bairda. Rozmowa poprzedzi recital fortepianowy, zwieńczający Festiwal.

Audiowizualny komplet

Czytając monografię warto sięgnąć po niedawno wydany album SYMPHONIES marki fonograficznej ANAKLASIS. Dwupłytowe wydanie (ANA 038) to ponadczasowe spotkanie z muzyką Tadeusza Bairda i dźwiękową historią Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia. Ujęte na dwóch płytach trzy symfonie Bairda, napisane na przestrzeni dwóch dekad (1950–1969), pokazują rozwój i ewolucję jego języka muzycznego: fascynacje brzmieniem orkiestry, dramatem i liryką instrumentalną, niezwykle indywidualnym poszukiwaniem dźwiękowego piękna (jakże na wskroś romantycznego). Album, który powstał z inicjatywy dyrygenta Łukasza Borowicza, dokumentuje różne spojrzenia na twórczość orkiestrową kompozytora.

Premierową publikację Rafała Augustyna można od 10 września 2025 roku odnaleźć w stacjonarnej księgarni PWM, księgarniach internetowych, m.in.: pwm.sklep.pl, oraz dobrych księgarniach muzycznych w całym kraju.

O autorze:
Rafał Augustyn – kompozytor, polonista, krytyk muzyczny i teatralny, organizator życia artystycznego. Absolwent kompozycji (w klasie Henryka Mikołaja Góreckiego w PWSM w Katowicach), absolwent i długoletni pracownik polonistyki na Uniwersytecie Wrocławskim (1973–2020). Członek komisji programowej Warszawskiej Jesieni (1981–1998). W tandemie z Markiem Pijarowskim kierował festiwalem Musica Polonica Nova we Wrocławiu w latach 1984–1994. Wieloletni prezes wrocławskiego oddziału Związku Kompozytorów Polskich. Twórca utworów symfonicznych (Symfonia hymnów), kameralnych (pięć kwartetów smyczkowych, seria Utworów cyklicznych), solowych (Monosonata, Wariacje na temat Paganiniego), wokalnych (A Life’s Parallels, Carmina de tempore, Vagor ergo sum), elektronicznych, muzyki teatralnej, uczestnik zbiorowych projektów multimedialnych. Autor Wykładów o kulturze (Universitas 2022), przekładu monografii Charlesa Rosena Styl_klasyczny (PWM 2014), artykułów (m.in. O melodyce utworów Tadeusza Bairda, „Ruch Muzyczny” 1975), audycji w Programach II i III Polskiego Radia oraz TVP; współpracownik „Ruchu Muzycznego” i miesięcznika „Odra”. Laureat Konkursu im. Tadeusza Bairda oraz Jazzu nad Odra, a także Nagrody Muzycznej Wrocławia. Odznaczony brązowym i srebrnym medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.