Aktualności
Najwybitniejsi muzyczni pedagodzy w Polskiej Bibliotece Muzycznej
2022-10-14
Ludmiła Ulicka pisała, że mieć właściwego nauczyciela, to jakby drugi raz się urodzić. Jest w tym sporo prawdy – wiele zawdzięczamy naszym pedagogom i przewodnikom, którzy pokazali nam właściwą drogę i sprawili, że zaczęliśmy patrzeć na świat zupełnie innymi oczami. Kto wie, ilu wybitnych kompozytorów nie odkryłoby swojego talentu, gdyby nie czujne oko ich mistrzów! W Dniu Edukacji Narodowej, zwanym powszechnie „Dniem Nauczyciela”, przyglądamy się sylwetkom kompozytorów-pedagogów, których nauki i twórczość przyczyniły się do rozwoju polskiej muzyki. A przy okazji – zaglądamy do Polskiej Biblioteki Muzycznej.
W jakim miejscu byłaby teraz polska sztuka, gdyby nie wysiłek i praca pedagogów? To oni nie tylko odnaleźli nieoszlifowane diamenty, ale także wskazali drogę, którą przyszli kompozytorzy mieli podążać. Często sami również włączani są w grono wybitnych twórców, a ich dzieła zarówno inspirowały ówczesnych wychowanków, jak i są natchnieniem dla wszystkich muzyków po dziś dzień.
Nauczyciel Chopina i prekursor romantycznych nurtów
Jednym z najwybitniejszych pedagogów w historii Polski był z pewnością Józef Elsner. Muzyk, pedagog, kompozytor, organizator życia społecznego. Jego zasługi można by wymieniać godzinami, ale prawdopodobnie najbardziej znany jest z roli założyciela i rektora Szkoły Głównej Muzyki, spod której skrzydeł wyszło wielu znanych kompozytorów i instrumentalistów. Co ciekawe, dzisiaj nosi ona imię jednego z jego uczniów – to Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina.
Chopin należy do najbardziej znanych wychowanków Elsnera: wirtuoz darzył swojego mentora wielkim uznaniem, zresztą z wzajemnością – w zasobach Polskiej Biblioteki Muzycznej można znaleźć między innymi rękopisy rektora, wyrażające pochwałę geniuszu ucznia.
Odkrywca talentów z czeskiego Mšena
To jednak nie Elsner był pierwszym nauczycielem Chopina. Na to miano zasłużył sobie Wojciech Żywny, czyli polski kompozytor i pedagog czeskiego pochodzenia. Do domu Chopinów trafił z arystokratycznych sal – wcześniej pracował między innymi na dworze księcia Kazimierza Sapiehy czy w Warszawie, gdzie zyskał wielu uczniów. Warto wymienić wśród nich Tytusa Woyciechowskiego czy Jana Białobłockiego.
Uważa się, że jego talent, dobroczynność i uczynność sprawiły, że młody Fryderyk Chopin mógł tak szybko się rozwinąć. Żywny wprowadził go w krąg fortepianowych klasyków, zapoznając kilkuletniego chłopca z Bachem, Haydnem czy Mozartem. Jednocześnie, dostrzegając ponadprzeciętną sprawność ucznia, nie ograniczał jego indywidualności. Po sześciu latach zakończył jednak pracę z Fryderykiem z prozaicznego powodu – uznał, że nie może już chłopca więcej nauczyć.
Obaj Panowie darzyli się wielkim szacunkiem i utrzymywali kontakt aż do końca życia pedagoga. Chopin zadedykował mu nawet jeden ze swoich najbardziej znanych utworów – Polonez As-dur.
XX-wieczne pedagożki
Historia muzycznej pedagogiki to jednak nie tylko XIX wiek. W XX wieku palmę pierwszeństwa niosły wybitne pedagożki i kompozytorki, które swój wpływ na nauczanie muzyki mają do dzisiaj. Wśród nich należy wymienić Annę Marię Klechniowską, która podjęła próbę rozwiązania problemu równoczesnego czytania nut na obu pięcioliniach, stosując system bez kluczy w początkowym etapie nauki gry na fortepianie. Prawdopodobnie w tej chwili, w wielu częściach Polski uczniowie kartkują jej wielokrotnie wznawianą „Szkołę na fortepian”.
Zacięciem pedagogicznym mogła pochwalić się również Grażyna Bacewicz – jedna z najdoskonalszych skrzypaczek i kompozytorek w XX wieku. Przed II wojną światową wiele koncertowała, by w latach 50. poświęcić się jednak nauczaniu, do śmierci w 1969 roku prowadząc klasę kompozycji w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie.
Nie można również zapomnieć o Janinie Garści – szanowanej oraz niezwykle ciepło wspominanej pedagog i autorce niezliczonych utworów dziecięcych na fortepian, która od 1946 r. nauczała w krakowskich szkołach. Skomponowała w sumie ok. 700 (!) utworów dla dzieci i młodzieży, lecz na nich nie poprzestała. Znaczną część jej utworów można znaleźć w zbiorach Polskiej Biblioteki Muzycznej i niemal wszyscy początkujący pianiści korzystają z jej olbrzymiego dorobku.
Nauczyciel przez duże „N”
Zygmunt Noskowski to nauczyciel jakich mało – trudno wskazać innego wybitnego artystę, który oprócz pracy twórczej zdołał wykształcić także blisko 60 polskich kompozytorów! To całe pokolenie muzyków, które powstało w trakcie 20 lat jego pracy. Uczniami Noskowskiego byli między innymi Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Henryk Melcer, Eugeniusz Pankiewicz czy Ludomir Michał Rogowski. Miał wpływ na niemal wszystkich twórców Młodej Polski!
Sam Noskowski również mógł pochwalić się nauczycielami pierwszej wody. Kształcił się w Warszawskim Instytucie Muzycznym choćby pod czujnym okiem skrzypka Apolinarego Kątskiego czy mistrza opery – Stanisława Moniuszki.
Zygmunt Noskowski był nie tylko wybitnym twórcą, którego dzieła symfoniczne i kameralne stają na równi z dziełami największych tamtego okresu – Smetany, Griega, Borodina czy Sibeliusa – ale także nauczycielem z krwi i kości. Uczył zarówno w założonej przez niego Szkole Muzycznej działającej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym, w Instytucie Muzycznym, ale także – co ciekawe – w Instytucie dla Ociemniałych.
Jako dyrektor Towarzystwa Muzycznego zorganizował działalność instytucji od nowa – powołał chór, którego członków kształcił bezpłatnie, założył kilka orkiestr symfonicznych czy zespołów kameralnych. Wiele z tych działań wykonywał z pasji: gdy same instytucje nie miały na to funduszy, do utrzymania zespołów używał swojej dyrektorskiej pensji.
Wszystko po to, by krzewić miłość do muzyki.
Warto pamiętać o jego osobie – przypominać mogą nam dostępne w zasobach Polskiej Biblioteki Muzycznej jego opracowania, listy czy portrety. To nauczyciel jakich mało!
Nieprzerwane lekcje muzyki
Zachwycając się dorobkiem czy wirtuozerią wybitnych twórców, warto pamiętać o tych, którzy pomogli im wkroczyć na drogę wielkości. Pedagodzy, nauczyciele, mistrzowie… to ich wysiłek sprawił, że dzisiaj możemy zachwycać się muzyką Chopina, Karłowicza czy Szymanowskiego. Ciekawe materiały związane z ich sylwetkami dostępne są w zbiorach PBM. Wystarczy kilka kliknięć i darmowa rejestracja, by podziwiać ich dorobek na ekranie komputera. Kto wie – może nadal można się od nich czegoś nauczyć?
Najczęściej czytane:
Motywem dzieła Krzysztofa Knittla jest uchodźstwo i związana z nim niepewność oraz niepokój przed nieznanym, a także druga strona tego tematu, czyli konieczność udzielenia pomocy i schronienia. Tekst oratorium opiera się na wierszach Tadeusza Sławka. W utworze znajdziemy śpiew, recytacje, partie chóralne oraz improwizacje oparte na tradycjach Bliskiego Wschodu. Premiera albumu już 15 marca podczas 11. Festiwalu Prawykonań.
Przez dwa dni stolica Dolnego Śląska stała się centrum polskiego świata muzycznego. Jubileusz 80-lecia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego zorganizowany we współpracy z Narodowym Forum Muzyki we Wrocławiu to 35 wydarzeń, 28 godzin koncertów, spotkań i warsztatów edukacyjnych. To także występy blisko 500 muzyków zrzeszonych w 8 formacjach artystycznych NFM oraz dzieła 35 kompozytorów związanych z Oficyną.
Muzykolodzy nazywają go potocznie „Kras 52” – od sygnatury, jaką nadano mu w Bibliotece Krasińskich. To najcenniejsze polskie źródło średniowiecznej muzyki polifonicznej, która kształtowała dźwiękowy krajobraz ówczesnego Krakowa oraz dworu pierwszych Jagiellonów. Teraz manuskrypt zyskuje nowe życie dzięki wydaniu wykonawczemu w opracowaniu Agnieszki Budzińskiej-Bennett i Marca Lewona. „Kodeks Krasińskich” ukaże się już 20 marca nakładem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.
Moc muzyki to osiem arkuszy sporządzonych według autorskiej metody Michała Moca. Uczą, jak aktywnie słuchać muzyki, rozwijać muzyczną spostrzegawczość i wyobraźnię oraz zwiększać kompetencje w obszarze kształcenia słuchu.
Polskie Wydawnictwo Muzyczne zaprasza na spotkanie autorskie wokół książki Granice niczego. Podczas 11 edycji Festiwalu Prawykonań, 15 marca 2025 o godzinie 13.00 w siedzibie Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, Krzysztof Knittel wraz z Michałem Mendykiem opowiedzą o pracy nad książką, o towarzyszących im inspiracjach, a także spróbują odnaleźć odpowiedź na pytanie: gdzie są granice niczego?
Dołącz do nas we wspólnym świętowaniu dzięki radiowej Dwójce! Zapraszamy do słuchania transmisji radiowej nadawanej na żywo prosto z jubileuszu osiemdziesięciolecia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego w Narodowym Forum Muzyki we Wrocławiu, a także retransmisji koncertów jubileuszowych na antenie Programu Drugiego Polskiego Radia.
#wyostrzsłuch na nominowane albumy od ANAKLASIS! Po raz kolejny płyty wydane przez wytwórnię płytową działającą pod auspicjami Polskiego Wydawnictwa Muzycznego nominowano do prestiżowych nagród fonograficznych Fryderyk.
Katowice ponownie staną się centrum polskiej muzyki współczesnej. 11. Festiwal Prawykonań, który odbędzie się w dniach 14-16 marca w siedzibie Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, będzie okazją do wyjątkowych odkryć – tych najnowszych, ale także tych, które na swój czas musiały poczekać. Polskie Wydawnictwo Muzyczne jest partnerem wydarzenia.
Rozpoczynający się miesiąc ma szansę zapisać się w historii muzyki polskiej nie tylko ze względu na dużą liczbę prawykonań. Uwagę entuzjastów muzyki skupią wydarzenia w Krakowie, Wrocławiu, Katowicach i Warszawie. Swoje premiery będą miały tam zarówno utwory najnowsze, jak i dzieła starsze, które po wielu latach zapomnienia zostaną włączone do życia koncertowego.
Bezprecedensowy hit teatralny – w samej Warszawie w ciągu 50 lat od prapremiery doczekał się 800 przedstawień. Kiedy Polacy nie posiadali własnego państwa, rozpowszechniał rodzimą kulturę i tańce, docierając m.in. do Paryża, Pragi, Lwowa, Mińska, Kijowa, Wilna, Petersburga czy Moskwy. W kolejnej odsłonie cyklu Historia pewnego utworu bierzemy pod lupę Wesele w Ojcowie, szukając Ojca (a raczej Ojców!) jego sukcesu.
