Aktualności
Jak zatrzymano dźwięki? O początkach polskiej fonografii
2024-11-28
Dźwięk to zjawisko fascynujące. Kiedy wybrzmi, natychmiast ulatuje. Przez tysiące lat podejmowano próby jego uchwycenia, jednak dopiero wynaleziony przez Edisona w XIX wieku fonograf przyniósł upragniony sukces. Co wydarzyło się dalej? Jak wyglądały narodziny fonografii w Polsce? Co nagrywano i jaką aparaturą? Na te pytania (i wiele innych) odpowiada Katarzyna Janczewska-Sołomko w książce Zatrzymane dźwięki. Fonografia polska do 1918 roku. Publikacja już w sprzedaży.
Opatentowany w 1878 roku fonograf z początku budził podziw i ciekawość, ale też niedowierzanie – niejednokrotnie próbowano odnaleźć ukrytego w maszynie artystę lub brzuchomówcę. Stopniowo stawał się jednak przedmiotem rozrywki zarówno w miejscach publicznych, jak i w domach prywatnych, a wraz z postępem technologicznym, dostrzeżono jego wartość jako nośnik dzieł muzycznych i nowy sposób na obcowanie ze sztuką.
W obecnej rzeczywistości nieustannie otaczają nas dźwięki płynące z radia, telewizji, komputera, aparatury odtwarzającej – w domu, w galeriach handlowych, samolotach, samochodach, kinach, w lokalach rozrywkowych, na dyskotekach i w wielu innych miejscach. Trudno już sobie wyobrazić świat ciszy, wzbogacany jedynie muzyką graną lub śpiewaną na żywo. Świat dźwięków przekazywany nam przez niewidzialnych (najczęściej) wykonawców tworzy dział naszej kultury, czy wręcz naszej egzystencji, zwany fonografią. Słuchając nagranej muzyki czy głosu aktora lub tańcząc w takt emitowanego utworu, często nie uświadamiamy sobie, jak ciekawą drogę przeszła ta dziedzina.
Fragment książki
Książka nie tylko dla audiofilów
Katarzyna Janczewska-Sołomko w swojej publikacji opowiada historię polskiej fonografii nie tylko ze znawstwem, ale i z pasją entuzjasty starych nagrań. Przeprowadza czytelnika przez meandry technologicznej nomenklatury w sposób czytelny i przystępny, dzięki czemu książka z łatwością posłuży za prowadzący do świata „zatrzymanych dźwięków” portal.
Zatrzymane dźwięki to prawdziwa skarbnica wiedzy, bowiem autorka podchodzi do tematu kompleksowo, obrazując tekst licznymi ciekawostkami. Odkrywa przed czytelnikiem karty historii fonografii w Polsce i na świecie, zdradza tajniki pierwszych nagrań oraz przyrządów i mechanizmów, dzięki którym rejestrowano i odtwarzano dźwięk, przedstawia repertuar, który zdobył popularność na terenach polskich oraz artystów z nim związanych. Autorka poszukuje także kolekcjonerskich rarytasów: pierwszych wałków, rolek i płyt, porusza enigmatyczny temat prawa autorskiego i ukazuje źródłowe dokumenty – archiwalne projekty czy reklamy. To wszystko składa się w pełną szczegółów panoramę, w której każdy odnajdzie fragment dla siebie.
Najnowszą książkę Katarzyny Janczewskiej-Sołomko można znaleźć w stacjonarnej księgarni PWM, księgarniach internetowych: pwm.sklep.pl, empik.com, alenuty.pl, liber.pl oraz dobrych księgarniach muzycznych w całym kraju.
O autorce:
Katarzyna Janczewska-Sołomko – muzykolog, doktor nauk humanistycznych, wieloletni pedagog, wizytator i metodyk szkolnictwa muzycznego, pracownik naukowo-badawczy Biblioteki Narodowej w Warszawie. Autorka Leksykonu polskich muzyków pedagogów urodzonych po 31 grudnia 1879 roku (2013), Dyskografii Karola Szymanowskiego (2016) oraz pionierskich monografii: Archiwa dźwiękowe w Polsce – kolekcje, popularyzacja, rekonstrukcja (2019), Dyskopedia poloników do roku 1918 (2002) i licznych artykułów na temat fonografii, także wystaw i referatów wygłaszanych na krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych. Wiceprezes i przewodnicząca Stałej Komisji ds. Pedagogiki Muzycznej Zarządu Głównego Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków, przewodnicząca Sekcji Fonotek Zarządu Głównego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, członek Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego. Odznaczona m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz srebrnym medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.
Najczęściej czytane:
Blisko 400 muzyków i chórzystów, boska interwencja i absolutny triumf kompozytora – prawykonanie oratorium pasyjnego Męka Pana naszego Jezusa Chrystusa w 1838 r. wprost zelektryzowało muzyczną Warszawę. Dzieło to uznaje się za najwybitniejsze osiągnięcie polskiej muzyki religijnej XIX wieku. Dlaczego jednak do premierowego wykonania doszło dopiero w czerwcu, nie zaś – jak zamierzał twórca – w czasie Wielkiego Tygodnia? W kolejnej odsłonie cyklu Historia pewnego utworu przyjrzymy się niedotrzymanym obietnicom i przetrzymanym nutom.
Fundacja Pamięci Johna Simona Guggenheima (The John Simon Guggenheim Memorial Foundation) ogłosiła tegorocznych stypendystów Guggenheima – 198 wybitnych osób ze świata nauki i sztuki współczesnej, reprezentujących 53 dyscypliny, wybranych w rygorystycznym procesie aplikacji spośród prawie 3500 kandydatów. Wśród stypendystów, którzy otrzymali grant na realizację swojej działalności, jest Krzysztof Wołek – kompozytor związany z Polskim Wydawnictwem Muzycznym.
Écoute na sopran i kwartet smyczkowy jest nową wersją kompozycji Słuchaj na sopran, klarnet, skrzypce, perkusję i fortepian, której prawykonanie odbyło się w grudniu ubiegłego roku w podczas bydgoskiego Festiwalu Art Mintaka. 22 kwietnia dzieło zostanie wykonane po raz pierwszy podczas paryskiego festiwalu, prezentującego najnowszą muzykę europejską.
Jagoda Szmytka jest kompozytorką, artystką i badaczką artystyczną. Muzykę łączy ze sztukami pięknymi i głęboką refleksją z zakresu takich dziedzin humanistyki, jak filozofia, estetyka czy historia sztuki. W katalogu jej twórczości znajdziemy m.in. dzieła solowe, utwory pisane na amplifikowane zespoły kameralne, instalacje performatywne, a także kompozycje wpisujące się w konwencję teatru muzycznego. W kwietniu, jako nasza Kompozytorka Miesiąca, odkrywa przed nami tajemnice procesu twórczego i zaprasza w gościnne progi swojej pracowni kompozytorskiej.
Aż trzy publikacje książkowe wydane przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne w minionym roku zostały nominowane w konkursie PTWK Najpiękniejsze Książki Roku 2024. Jury doceniło pozycje: Muzyka Polska po Szymanowskim Adriana Thomasa, Estetyka muzyki Rogera Scrutona oraz Karnawał zwierząt Piotra Kamińskiego.
Jean-Philippe Rameau (1683-1764) wzbudzał wiele emocji. Wywarł nieoceniony wpływ na bieg historii i teorii muzyki, a jego spojrzenie na zasady rządzące kompozycją było – jak na XVIII wiek – innowacyjne. Postać francuskiego muzyka o wszechstronnych zainteresowaniach i oświeceniowym umyśle przybliża Christophe Rousset w najnowszej Małej Monografii wydanej przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Premiera książki już dziś.
Natura, budząca się znów do życia feerią barw i zapachów, przynosi nam także nowe, wiosenne bogactwo dźwięków i muzycznych inspiracji. Kwiecień witamy prawykonaniami dwóch dzieł z katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego: Karatachi no Hana Marcela Chyrzyńskiego we Wrocławiu i SurVanTutti Hanny Kulenty w Krakowie.
Filharmonia Świętokrzyska im. Oskara Kolberga w Kielcach ogłasza konkurs kompozytorski na utwór symfoniczny inspirowany nowelą Stefana Żeromskiego „Puszcza jodłowa”, a w szczególności jednym z zawartych w niej wątków: historycznym, przyrodniczym lub magicznym. Konkurs wpisuje się w Rok Stefana Żeromskiego – 20 listopada 2025 minie bowiem setna rocznica śmierci pisarza.
Podczas Gali Muzyki Klasycznej, która odbyła się w 30 marca w siedzibie Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach, poznaliśmy laureatów Fryderyków – najważniejszych polskich nagród fonograficznych, przyznanych w dwunastu kategoriach. ANAKLASIS, marka prężnie działającą pod auspicjami Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, została uhonorowana aż trzema statuetkami.
Józef Koffler uznawany dziś za „pierwszego polskiego dodekafonistę” będzie bohaterem spotkania organizowanego przez Związek Kompozytorów Polskich, które zwieńczy prawykonanie odnalezionego po dziewięćdziesięciu latach od powstania Kwartetu smyczkowego op. 20.