2014-01-20

Polecamy dwa artykuły poświęcone Wojciechowi Kilarowi, które ukazały się w ostatnim czasie. Są to „Gdzieś w ziemi Ulro – o Wojciechu Kilarze” Marcina Majchrowskiego (Program 2 Polskiego Radia) oraz „Moje spotkania z muzyką Kilara” Magdaleny Dziadek. „Largo funebre” (czyli Wolno żałobnie) otwiera „II Koncert fortepianowy” Wojciecha Kilara. Pozornie to tylko wstęp do energicznej części drugiej, „Allegro tempestoso”. Jednocześnie nie ma wątpliwości, że to trwające osiem minut ogniwo jest ideowym mottem całej kompozycji. Smutek i żałoba z odcieniem dramatycznego tragizmu w części drugiej („Allegro tempestoso”), elegijnego spokoju („Larghetto riflessivo”), w finale („Allegro vivace”) skręcająca w stronę ironiczno-groteskowego witalizmu. Ostatnia część tego „Koncertu” to wizja niespokojna, jeszcze jeden w muzyce europejskiej danse macabre.

Entuzjastycznie przyjęta prapremiera „II Koncertu fortepianowego” Kilara odbyła się 14 października 2011 roku w Katowicach. Partię solową wykonała Beata Bilińska. Towarzyszyła jej Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia pod dyrekcją Jacka Kaspszyka. Była to ostatnie wielkie prawykonanie dzieła Wojciecha Kilara za jego życia. Dzisiaj w kontekście niedawnej śmierci kompozytora urasta ono do rangi symbolu poważnego i potężnego.

(Marcin Majchrowski, Gdzieś w ziemi Ulro – o Wojciechu Kilarze)

Kompozytor zareagował na specjalne zainteresowanie okazywane mu przez Ślązaków wzajemnością, zapewniając publicznie, że czuje się w Katowicach jak u siebie. „Ślązak ze Lwowa” – to było jego określenie własnego położenia. Tymczasem nastała III RP, a wraz z nią narodził się nowy dyskurs społeczny – ten o „małych ojczyznach”. Wojciech Kilar stał się ikoną owych ojczyzn, nie tylko poprzez swoje utwory (bo jednak bardziej „ojczyźniany” był wtedy zdecydowanie Górecki), ale i publiczne gesty. W praktyce bowiem jego „śląskość” przełożyła się na coraz lepszą obecność w tutejszym życiu publicznym. Widywano Kilara w WOSPR-rze, czytywano w lokalnej prasie, oglądano w telewizji; bywał na ważnych spotkaniach z władzami świeckimi i kościelnymi, spotykał się z młodymi ludźmi. Owa obecność w niezwykle cenny sposób uzupełniła rolę Kilara jako kompozytora – tą drogą publiczność została powiadomiona, iż przejście na stronę tradycjonalizmu, skrajnej prostoty i nieograniczonej komunikatywności ma związek z głęboką przemianą duchową artysty, że rozumie on swoją sztukę jako przesłanie. Treść owego przesłania wyjaśnił ostatecznie w cyklu wywiadów z Klaudią Podobińską i Leszkiem Polonym Cieszę się darem życia. Mowa tam o zanurzeniu się w wiarę, o miłości i nadziei oraz o potrzebie przekazywania tych darów innym ludziom.

(Magdalena Dziadek, Moje spotkania z muzyką Kilara)