Aktualności
Instrument Miesiąca: klarnetowe rekomendacje Romana Widaszka
2023-06-06
Miękkie, ciepłe brzmienie, które umożliwia stapianie się z barwą innych instrumentów – nic dziwnego, że klarnet jest jednym z najpopularniejszych instrumentów dętych. Szlachetność jego brzmienia oraz możliwości, jakie daje wykonawcom, przenosi się więc na pokaźny zasób literatury na ten instrument. W ramach czerwcowej odsłony akcji Instrument Miesiąca znakomity polski klarnecista Roman Widaszek poleca subiektywny wybór tytułów klarnetowych znajdujących się w katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. Zapraszamy do lektury!
„Cudze chwalicie, swego nie znacie”, a przecież najpiękniejsza jest muzyka polska – a jeśli mówimy o polskiej muzyce klarnetowej, to te słowa nabierają dodatkowej siły!
Rekomendując poniższe kompozycje z klarnetem w roli głównej kierowałem się ich walorami artystycznymi i pedagogicznymi. Kilka z nich bowiem bardzo dobrze sprawdza się zarówno jako materiał dydaktyczny, jak i koncertowy. Poniższe dzieła są mi również szczególnie bliskie, gdyż wielokrotnie je wykonywałem, nagrałem, a dwa z nich zostały napisane za moja namową, w następstwie czego miałem wielką przyjemność ich prawykonania.
Marcel Chyrzyński – Trzy preludia na klarnet i fortepian
Jeśli bardzo dobry kompozytor jest zarazem klarnecistą, to ma szansę napisać utwór na ten instrument, który zdobędzie uznanie zarówno wśród wykonawców, jak i słuchaczy. W dorobku Marcela Chyrzyńskiego, bo o nim mowa, znajduje się wiele takich dzieł. Trzy preludia na klarnet i fortepian powstały w 1990 roku i są dedykowane Pawłowi Szczyrbie, pedagogowi klarnetu. To młodzieńcza kompozycja z czasów nauki w Państwowym Liceum Muzycznym im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, za którą kompozytor otrzymał I nagrodę na II Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim w Bielsku Białej (1990). Jako ciekawostkę dodam, że ta edycja została zdominowana przez młodych kompozytorów-klarnecistów. Drugą nagrodę otrzymał bowiem Paweł Mykietyn (za trio Choć doleciał Dedal), a trzecią – piszący te słowa Roman Widaszek (za Miniaturę kapryśną na klarnet solo), który został przy klarnecie, a przygoda z komponowaniem stanowiła jedynie epizod – dający opus pierwsze i ostatnie :)
Trzy preludia na klarnet i fortepian Marcela Chyrzyńskiego to zwarta 4-minutowa kompozycja ukazująca dojrzały i charakterystyczny już jak na 19-letniego kompozytora język muzyczny. Utwór doskonale nadaje się na każdy recital klarnetowy, zarówno dla uczniów ostatnich klas szkoły średniej, jak i studentów oraz koncertujących solistów.
Ignacy Feliks Dobrzyński – Duo na klarnet i fortepian
Początek XIX wieku to czas, kiedy powstały pierwsze polskie kompozycje na klarnet – solowe i kameralne. Pierwszy polski Koncert klarnetowy autorstwa K. Kurpińskiego datuje się na 1823 rok, natomiast prawdopodobnie pierwszym rodzimym utworem z towarzyszeniem fortepianu jest Duo na klarnet i fortepian op. 47 Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego z ok. 1845 roku.
Dobrzyński był niemalże rówieśnikiem Chopina. Podobnie jak on, studiował kompozycję w warszawskiej Szkole Głównej Muzyki u Józefa Elsnera, który uważał go za najzdolniejszego studenta po genialnym Chopinie. Duo na klarnet i fortepian op. 47 powstało, kiedy kompozytor był już uznanym twórcą. W tym trzyczęściowym utworze od pierwszych taktów słychać charakterystyczny styl brillante, zarówno w partii klarnetu, jak i fortepianu – tu zrazu nasuwa się porównanie z powstałym w 1816 roku Grand Duo Concertant Carla Marii von Webera. Zapewne twórcy obu dzieł mieli wiedzę na temat ulepszenia klarnetu dokonanego przez Iwana Müllera w 1812 roku, które umożliwiało wykonanie skomplikowanych figuracji obecnych w kompozycjach.
Jako wielokrotny wykonawca Duo Dobrzyńskiego, utworu raczej zapomnianego przez polskich solistów i pedagogów, mogę z całą odpowiedzialnością stwierdzić, iż dzieło to, o ogromnych wartościach artystycznych i dydaktycznych, warte jest zainteresowania i szerszej prezentacji.
Kompozycję nagrałem wraz z pianistką Joanną Domańską.
Józef Świder – Improwizacja na klarnet i fortepian
Józef Świder, związany ze Śląskiem kompozytor i pedagog, kojarzony jest głównie ze swoją twórczością chóralną. W jego dorobku nie brakuje jednak utworów na instrumenty dęte. Choć w kontekście tej grupy instrumentów kompozytor jest kojarzony głównie ze swoimi Miniaturami lirycznymi na kwintet dęty (1975), jest on również twórcą m.in. Kaprysu na klarnet i fortepian (1964) i rekomendowanej przeze mnie Improwizacji na klarnet i fortepian (1993). Kompozycja ta powstała na zamówienie prof. Henryka Kierskiego, wieloletniego pedagoga klasy klarnetu Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Zwarta forma, swobodnie ukształtowana (jak na improwizację przystało), zróżnicowana narracja połączona z przejrzystą fakturą – to cechy charakterystyczne tego rzadko wykonywanego utworu. Mnie pozostaje jedynie zachęcić pedagogów, uczniów, studentów, a także koncertujących klarnecistów do zapoznania się z kompozycją, której walory artystyczne i pedagogiczne są znaczące.
Improwizację na klarnet i fortepian Józefa Świdra miałem przyjemność nagrać wraz z Eugeniuszem Knapikiem na płytę monograficzną kompozytora.
Roman Widaszek, fot. archiwum kompozytora
Kolejne dwie rekomendowane kompozycje z klarnetem w roli głównej są mi szczególnie bliskie. Wieloletnia znajomość z wybitnymi dzisiaj kompozytorami, a niegdyś kolegami szkolnymi – Marcelem Chyrzyńskim i Mikołajem Piotrem Góreckim – zaowocowała powstaniem kilku znakomitych kompozycji. Kiedy po okresie edukacji w Państwowym Liceum Muzycznym im. Karola Szymanowskiego w Katowicach nasze drogi się rozeszły, nikt nie przypuszczał, że będziemy spotykać się na koncertach z prawykonaniami ich utworów. Jak się okazuje, los potrafi zgotować artystom wiele niespodzianek! Po latach obaj wybitni kompozytorzy znacząco wzbogacili literaturę klarnetową (zachęcam gorąco do zgłębienia tematu), jednak w tym miejscu pozwolę sobie zarekomendować ich dwa dzieła.
Chyrzyński Marcel – Ukiyo-e No. 4 na klarnet, waltornię, fortepian i orkiestrę smyczkową
Jest to kompozycja napisana dla Tria Śląskiego w składzie Roman Widaszek (klarnet), Tadeusz Tomaszewski (róg) oraz Joanna Domańska (fortepian), której prawykonanie odbyło się z towarzyszeniem Śląskiej Orkiestry Kameralnej pod batutą Roberta Kabary w ramach „Dni Muzyki Karola Szymanowskiego” w Zakopanem, 29 lipca 2018 roku.
Górecki Mikołaj Piotr – Koncert na klarnet i orkiestrę op. 49
Podobnie jak wspomniana kompozycja Chyrzyńskiego, Koncert na klarnet i orkiestrę op.49 Mikołaja Piotra Góreckiego również powstał w ramach programu „Zamówienia Kompozytorskie”. Prawykonanie odbyło się podczas „Dni Muzyki Henryka Mikołaja Góreckiego”, 16 listopada 2018 roku, w Filharmonii Śląskiej w Katowicach. Towarzyszyła mi tamtejsza orkiestra symfoniczna pod batutą Jacka Rogali.
Rekomendowane w tym miejscu kompozycje klarnetowe to jedynie mój subiektywny wybór artysty-pedagoga. Zachęcam jednak wszystkich zainteresowanych do zgłębienia oferty Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, gdzie można znaleźć wiele ciekawych pozycji pedagogicznych, ale i nietuzinkowych kompozycji mogących znacząco wzbogacić repertuar każdego klarnecisty.
Pozostałe rekomendowane pozycje:
Fryderyk Chopin – Słynne transkrypcje na klarnet i fortepian
Najczęściej czytane:
Paweł Łukaszewski prowadzi szeroko zakrojoną działalność artystyczną: jest wszechstronnym kompozytorem, dyrygentem, wykładowcą akademickim i animatorem życia muzycznego. Jego dzieła wykonują renomowane zespoły w Europie, Stanach Zjednoczonych, czy Kanadzie. We wrześniu, w ramach akcji Kompozytor miesiąca, zaglądamy do jego pracowni, by przyjrzeć się pracy i miejscu, w którym zazwyczaj komponuje.
Carillon to instrument wpisany w audiosferę Gdańska od wielu wieków. Dziś przeżywa swój renesans. Dzięki corocznym premierom nowych utworów skomponowanych na dwa miejskie zestawy dzwonów oraz nagraniom rejestrującym te dzieła na płytach, carillony są na nowo odkrywane dla muzyki współczesnej. I tę właśnie twórczość, napisaną na zamówienie Miasta Gdańska oraz Muzeum Gdańska w latach 2022-2024 zarejestrowano na albumie wytwórni płytowej ANAKLASIS, który dziś trafia do sprzedaży w najlepszych sklepach muzycznych.
To rekordowy miesiąc pod względem liczby prawykonań z katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego w ostatnim czasie! We wrześniu usłyszymy aż 16 kompozycji: nowych, po raz pierwszy granych w Polsce lub w zupełnie nowej szacie instrumentalnej. Polska muzyka najnowsza zabrzmi w Gdańsku, Warszawie, Katowicach, Wrocławiu oraz Strasburgu.
Polskie Wydawnictwo Muzyczne serdecznie zaprasza na kolejną edycję seminarium „Kurs Edytorstwa Muzycznego”. Zajęcia odbywają się online, planowane są też zjazdy stacjonarne. Nabór trwa do 14 września.
Ideofonie na fortepian Marty Mołodyńskiej-Wheeler to zbiór utworów klasycznych, lecz wzbogaconych o fragmenty improwizowane – wykonawca może stworzyć własną linię melodyczną do gotowego akompaniamentu lewej ręki.
Już po raz 22. zapraszamy nauczycieli szkół muzycznych na Dzień Edukacji Muzycznej – wydarzenie, które na stałe wpisało się w kalendarz szkolny i akademicki polskiego środowiska muzycznego.
Świetne wieści dla melomanów w Krakowie: jeszcze tej jesieni na kulturalnej mapie miasta pojawi się nowa, wyjątkowa przestrzeń. To UNA – kluboksięgarnia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.
Jeden z najciekawszych polskich kompozytorów – nietuzinkowy i wymykający się schematom. Czerpiąc z tradycji, od ponad 60 lat konsekwentnie wyznacza swoją własną ścieżkę twórczą. Krzysztof Meyer stworzył 130 opusowanych dzieł i wciąż komponuje. Jego życie i twórczość opisane zostały w najnowszej publikacji Polskiego Wydawnictwa Muzycznego – Krzysztof Meyer. Nowoczesny i romantyczny autorstwa Magdaleny Dziadek. Premierą książki PWM świętuje 82. urodziny kompozytora.
W ramach trwającego w Edynburgu pasma Focus on Poland poświęconego polskiej muzyce podczas Edinburgh International Festival, odbędzie się przedpremierowy pokaz krótkometrażowego filmu dokumentalnego „Bacewicz x Bomsori”, który przybliża dwie wybitne artystki: południowokoreańską skrzypaczkę Bomsori Kim oraz Grażynę Bacewicz, jedną z najważniejszych postaci polskiej muzyki XX wieku. Co łączy obie te postaci? Wyjątkowy obraz stworzony przez reżysera Jakuba Piątka.
Krzysztof Knittel jest autorem utworów orkiestrowych, chóralnych, kameralnych, muzyki dla baletu, teatru, filmu, wykonawcą muzyki komputerowej i elektroakustycznej na żywo, twórcą instalacji dźwiękowych. To artysta nieustannie poszukujący – niezależny, eksperymentujący, który podąża własnymi ścieżkami. Człowiek o wielu obliczach, wyraźnych opiniach i bogaty w doświadczenia. W sierpniu jest naszym Kompozytorem miesiąca i zaprasza nas do swojej pracowni, w której opowiada o procesie twórczym i swoich dziełach.
